“Point of no return dreigt waarin internet meer kwaad dan goed doet.” Aldus webcriticus Geert Lovink

Als de negatieve impact van het internet nog verder stijgt, dan dreigt een point of no return. “Mensen zullen zich met een ‘Extinction Internet’ afkeren van hun online verslavingen.” Dat is de strekking van de oratie van Geert Lovink, hoogleraar Kunst en Netwerkcultuur in zijn oratie aan de UvA op vrijdag 18 november.

Het internet en de vele verslavende apps zijn in handen van big tech, die weinig ophebben met de rechten van het individu en de samenleving als geheel. Dat is al jaren de opvatting van Geert Lovink op basis van zijn multidisciplinaire onderzoek met kunsthistorici, wetenschappers, ontwerpers en kunstenaars naar Wikipedia, zoekmachines, cryptovaluta en met name de sociale online platforms. Nieuw is zijn inzicht dat de nadelen van online je mening delen zo groot zijn geworden, dat er een massale digitale detox van internetgebruikers op gang kan komen. “Uiteindelijk is zelfs een ‘Extinction Internet’ waarin we ons afkeren van het internet niet ondenkbaar.”

De oratie van Geert Lovink is vrijdag 18 november om 16.30 uur is live te volgen via deze livestream. De voertaal is Engels.

Lovink is een van de Nederlandse internetpioniers. Zo was hij betrokken bij De Digitale Stad, een voorloper van het internet. De oprichters zagen voor zich dat dit een decentraal netwerk zou worden, bijgehouden door burgers en voor burgers. “Die strijd hebben we grandioos verloren.” Medestrijder en Waag-oprichter Marleen Stikker beoogt in haar boek Het Internet Is Stuk dat we nu aan de slag moeten om een vrij internet te redden. Lovink zet daar zijn vraagtekens bij: “Is het internet nog wel te repareren?”

Een kapot internet

Voor de doorsnee gebruiker worden de negatieve effecten van internet te groot. “Allereerst psychologisch. Niet alleen lijden veel jongeren aan een verwrongen zelfbeeld en angststoornis, ook is sprake van een externalisatie van functies – bepaalde kritische functies van je brein worden uitbesteed. Neem het kortetermijngeheugen dat steeds slechter wordt. Onze aandacht wordt steeds verbrokkeld en heel gericht gestuurd.” Daarnaast ontspoort volgens Lovink de sociale controle en worden internetgebruikers verregaand gevolgd. “De vermeende vrijheid van je mening uiten is er eigenlijk al niet meer. Ook in Nederland heeft het inmiddels gevolgen als mensen een afwijkende mening online delen, bijvoorbeeld voor hun baan of hun vriendenkring. Er zijn al aanwijzingen dat mensen steeds minder hun mening posten.”

Lees ook dit interview met Geert Lovink over de impact van Facebook en TikTok: “Een gereguleerd socialemediaplatform zou algemeen beschikbaar moeten – zijn net als drinkwater”

Toekomstscenario

Repercussies zijn ook hier te verwachten, aangezien de controle steeds geavanceerder wordt. “In China is het al zo dat je de trein niet meer kunt nemen, als je een ‘verkeerde‘ mening hebt. En mensen die een visum aanvragen voor de VS moeten eerst al hun sociale media profielen laten zien. Dat is hier nu nog niet het geval maar het wordt steeds meer een reële optie.” Als een reactie zullen mensen zich van internet gaan afwenden, denkt Lovink. “En zelfs een afkeer van technologie.”

Lovink schetst een scenario van Extinction Internet, een toekomstscenario waarin internet zal wegvallen of beperkt functioneert. “Het is goed mogelijk dat, gezien de klimaaturgenties, de benodigde infrastructuur – elektriciteit – gaat uitvallen, waardoor internet ook uitvalt. De hele bevolking is ervan afhankelijk, en dan komt Elon Musk om de hoek kijken, met een heel dure en moeilijk te verkrijgen satellietverbinding.” De enige oplossing is afstand nemen van het internet. “Hoe belangrijk vinden we het dat alle bruggen digitaal op afstand worden bestuurd? Waarom moeten brugwachtershuisjes worden omgetoverd tot hotelkamers? Waar is die nieuwe efficiëntie op gebaseerd? En hoe overtuigend is die reden?”