“Blijf thuis.” Dat was de dringende boodschap van minister-president Mark Rutte in maart 2020. Wat volgde was een jaar waarin het woonhuis een nieuwe betekenis kreeg in he dagelijks leven. Van veilige vluchtheuvel veranderde het in een kantoor, school, kroeg, bioscoop en voor sommigen in een gevangenis. Het balkon werd een park, de tuin een fitnessruimte. De actuele tentoonstelling Tijdelijk huis van thuis in Het Nieuwe Instituut in Rotterdam zoomt in op deze – en eerdere – veranderingen van het woonhuis in de afgelopen jaren.

Boenen, lappen en stofzuigen

Dertien ‘kamers’ zijn ingericht door telkens een andere ontwerper; soms is er een heuse stijlkamer, dan weer staat er één video-installatie. Wat een gouden greep is, want feitelijk zie je nu dertien minitentoonstellingen die één samenhangend verhaal van het moderne thuis vertellen. Grafisch ontwerper Koos Breen en fotograaf Lonneke van der Palen richtten een steriele woonkamer in waarin alles draait om boenen, lappen en stofzuigen. De meubels hebben een gladgestreken Ikea-esthetiek en zijn uitgevoerd in frisse postmoderne kleuren. Her en der staan Tell sell-achtige snufjes om luxaflex of fotolijstjes af te stoffen.

De ontwerpers laten hiermee fijntjes zien hoe ver de hygiënische hysterie (“handen wassen, handen wassen, handen wassen!”) tot in ons privédomein is doorgedrongen. Tegelijkertijd is het een commentaar op de Hollandse zakelijkheid en properheid – zijn we daarin niet doorgeslagen? Dat poetsen een geruststellend, bijna bezwerend ritueel is geworden, wordt onderstreept door de ASMR (autonomous sensory meridian response) die klinkt op de achtergrond; deze zachte klanken van knisperend papier of fluisterende stemmen waren afgelopen jaar de nieuwe vorm van ontspanning.

Funda Makeovers – het huis als investering

Nog zo’n bizarre trend is het exotische huisdier – een boa in de kelder of een krokodil in de tuinvijver, wie kijkt er nog van op. Wat zegt dit over ons beeld van natuur? Die vraag stelt ontwerper Frank Bruggeman in een kamer gevuld met een ‘droogboeket’ van boomtakken en -stronken. Op videoschermen zijn maffe Youtube-filmpjes te zien van mensen over de hele wereld die voor Tiger King spelen. Het antwoord laat Bruggeman aan de kijker. Maar het beeld van een leeuwenwelpje die voortdurend wegglijdt op de betegelde gang van een villa in de Amerikaanse suburbs zegt genoeg over de vervreemding van het buitenleven.

Het woonhuis is tegenwoordig ook een investering, mits je de financiële slagkracht hebt om er een te bemachtigen. Dat blijkt uit Funda Makeovers, een Instagram-account vol makelaarsobjecten, eerst als bouwval en daarna helemaal opgekalfaterd volgens de speculanten-esthtiek van visgraatparket, witte muren en zwarte kranen. Waarna de vraagprijs kan worden verdubbeld. Niet langer wordt onze meest intieme leefomgeving bepaald door persoonlijke smaak of identiteit maar door geldelijke gewin.  

Het meest bijtende commentaar is Home Sweet Home van de ontwerpzussen Larissa en Michelle Mantel. Naast zoetsappige posters in pasteltinten met al even weeïge mantra’s als This home is built on love and chaos hangen verontrustende boodschappen als ‘Elke minuut raakt in Nederland iemand gewond in of om het huis’. Of nog verontrustender: ‘Elk jaar wordt 3 procent van de Nederlandse kinderen mishandeld, misbruikt of verwaarloosd’. Helaas is thuis voor veel mensen een martelkamer. Waarmee het “Blijf thuis!” van Rutte opeens ook een collectief wegkijken verwoordt.

****

Tijdelijk huis van thuis. Het Nieuwe Instituut, Rotterdam. T/m 29 mei 2022

(Eerder geplaatst in De Volkskrant)