De wereld verandert in snel tempo. En de journalistiek verandert – uiteraard – mee. Om begrip van en grip op de wereld te versterken volstaan ellenlange teksten op grijzig papier niet meer. Ook de ‘klassieke’ nieuwsblogs – maar al te vaak opgezet als een digitale krant – voldoen niet meer om de dynamiek en gelaagdheid van de actualiteit te vatten. Oftewel, de traditionele journalistiek loopt achter op de complexe realiteit. Het antwoord op deze nieuwsparadox: designalism.
“Om deze nieuwe discipline op snijvlak van journalistiek en design onder de aandacht te brengen is de website Designalism.nl gelanceerd”, zegt initiatiefnemer Noortje van Eekelen. “Steeds vaker zien we actuele onderzoeksprojecten waarin design en journalistiek convergeren. Designalism is niet alleen de taalkundige versmelting van deze disciplines maar laat ook zien hoe de makers of designalists steeds meer overlappen. Tal van ontwerpers produceren werk dat inspeelt op de actualiteit met een journalistieke invalshoek. Andersom zijn er journalisten die werk maken dat als design of kunst kan worden ervaren. Denk aan nieuwe vormen van journalistiek als immersive journalism met gebruik van virtual reality-brillen of data-visualisaties.”
Journalistiek voor laaggeletterden
Als voorbeeld van designalism noemt Van Eekelen het project Dit zijn onze helden van kunstenaar Yuri Veerman. Deze installatie stond op het Malieveld in Den Haag, in het Corona-jaar 2020. Het gigantische beeld toont tien sokkels met personen die vitale beroepen verbeelden: van de leraar tot de CEO van KLM. De hoogte van elke sokkel wordt bepaald door de hoogte van het bijbehorende salaris. Op de bijbehorende website wordt de sociaaleconomische context van elk weergegeven beroep nader onderzocht. “Interessant aan dit project is dat journalistiek zich op een onverwachte plek in de openbare ruimte manifesteert. Zo kunnen nieuwe doelgroepen zoals jongeren of laaggeletterden kennis maken met journalistiek nieuws.”
Designalism.nl is onderdeel van ACED, een non-profit organisatie die de kruisbestuiving tussen design, kunst en journalistiek wil bevorderen. Dat doet Aced met workshops, live-events en nu dus ook met een online-platform. “Je zou kunnen zeggen dat Designalism.nl het nieuwsmedium is van ACED”, aldus van Eekelen. De kern van de website is een database met innovatieve projecten in designalism. Daarnaast is er een groeiend aantal podcast waarin de makers aan het woord komen. Tot slot worden er live events georganiseerd. De eerste is 9 juni in samenwerking met het Instituut voor Beeld en Geluid in Den Haag.
Van Eekelen: “Met Designalism.nl willen wij het publieke debat voeden door innovatieve vormen van journalistiek. Met als uiteindelijke doel de burger meer te betrekken bij maatschappelijke ontwikkelingen en rol van de overheid daarin. Wij geloven dat nieuwe combinaties van design en journalistiek hierin een belangrijke rol kunnen spelen.”
Database met 25 projecten
De kern van Designalism.nl is de Database, waarin 25 projecten belicht die tezamen de breedte van deze nieuwe discipline laten zien. Dat aantal wordt binnenkort uitgebreid, zegt Van Eekelen. “We willen gastcuratoren vragen om interessante projecten uit hun eigen beroepspraktijk te laten zien. Maar het kan ook een thematische presentatie van verschillende projecten zijn.”
Een illustratief project uit de database is de Artifical Womb van Next Nature Network. Het is een speculatieve verkenning van de wetenschappelijke doorbraak dat binnen afzienbare tijd baby’s kunnen opgroeien in een kunstmatige baarmoeder. Wat betekent dit als een embryo niet meer afhankelijk is van hun moeder? Next Nature Network heeft dit maatschappelijke vraagstuk – in hoeverre mogen we als mens voor God spelen – met een speculatieve installatie invoelbaar gemaakt. Dit ontwerp van Hendrik-Jan Grievink van Next Nature Netwerk ontstond in nauwe samenwerking met een medisch team van het Máxima Medisch Centrum.”Dit soort onderwerpen worden in de Volkskrant behandeld in het Wetenschap-katern. Dan blijft het abstract.”
“Designalism draagt er aan bij dat een breed publiek op de hoogte blijft van relevante maatschappelijke kwesties. Tegelijkertijd kan het een doorgewinterd nieuwsconsument van nieuwe inzichten en verbanden kan voorzien.”
Noortje van Eekelen, initiatiefnemer Designalism.nl
Tegelijkertijd wordt ook de klassiek basis van journalistiek – fact finding – op een innovatieve manier benaderd. Een voorbeeld van een alternatieve manier om feiten boven tafel te krijgen is het internationale architectencollectief Forensic Architecture, dat met behulp van nieuwsitems op tv, foto-archiefbeelden, maquettes en burgerjournalistiek op Twitter reconstructies maakt van belangrijke nieuwsgebeurtenissen. Zo heeft Forensic Architecture aangetoond dat bij het bombardement van de al-Jinah moskee geen IS-tak werd uitgeschakeld maar onschuldige gelovigen die voor een nachtgebed bijeen waren. Hiervoor is gebruik gemaakt van architectonische tekenprogramma’s en verhelderende infographics.
Podcasts met designalists
Naast de projectmatige publicaties brengt Designalism.nl ook podcasts. “In persoonlijke gesprekken zoomen we in op de designalists zelf en hun beroepspraktijk”, zegt Van Eekelen. Aan bod komen personen die designalism verkennen en presenteren, zoals Angelique Spaninks van kunstcentrum MU in Eindhoven. Daar was bijvoorbeeld New Newsroom te zien, een manifestatie waarmee nieuwe vormen van journalistiek zijn verkend. Hoe benutten we de digitale technologie, big data, kunstmatige intelligentie en social media om pakkende, zinvolle content te creëren? En hoe gaan we persoonlijk om met het nieuws?
Maar ook makers zelf komen in de podcast-serie aan bod, zoals beeldend kunstenaar Coralie Vogelaar. Met behulp van digitale technieken geeft Vogelaar commentaar op zowel het actuele nieuws als de verslaggeving ervan. Hoe kan het dat de ene foto wel populair is, en daardoor vaak op het internet te vinden is, en de andere niet? Veel daarvan heeft te maken met de compositie van een nieuwsfoto. Om inzicht in de menselijke ensembles op nieuwsfoto’s laat Vogelaar met choreograaf Marjolein Vogels een groep dansers iconische nieuwsfoto’s uitbeelden. Door zowel een populaire als een onpopulaire foto om te zetten in beweging, wordt het antwoord op deze vraag inzichtelijk gemaakt. In deze video-installatie Recognized/Not Recognized lopen de dansers lopen allemaal een eigen route, kriskras door elkaar heen. Dan komen ze ineens bij elkaar en vormen samen een stilstaande compositie. Na een paar seconden maken ze zich weer los van het geheel en gaan ze weer hun eigen weg.
Deze mix van kunst, design en journalistiek staat nog relatief in de kinderschoenen, zegt Van Eekelen. “Waarmee het belang van Designlism.nl wordt onderstreept. Deze nieuwe discipline draagt er aan bij dat een breed publiek op de hoogte blijft van relevante maatschappelijke kwesties. Tegelijkertijd kan het de doorgewinterd nieuwsconsument nieuwe inzichten ontdekken en onverwachte verbanden leggen.”