“De Afbreekeconomie is een tentoonstelling over het maken en kapotmaken van dingen. Het gaat hier niet over economische groei of efficiënt produceren. Maar juist over hoe we alles weer kunnen afbreken wat we als mens maken. Het kantelt ons economisch model”, zegt curator Annemartine van Kesteren van Museum Boijmans van Beuningen.
Om de economische structuren te veranderen moeten eerst de weeffouten worden verkend. De Afbreekeconomie zoomt in op drie ontwerpcollectieven die alternatieve systemen bedenken; sommigen onderzoeken historische modellen en anderen werken hun ideeën uit tot een werkbare oplossing. In deze mentaliteitsverandering ligt een creatieve revolutie besloten: de veranderkracht van het hedendaags design. In deze online-expositie tentoonstelling navigeer je vrij door de verschillende werken. Een serie van interviews wordt afgewisseld met detail opnames en begeleidende teksten. Van Kesteren: “We willen als Boijmans de komende jaren meer van dit soort online-exposities te maken.”
Een zelfgebouwde olieraffinaderij
“Ik wil dingen verpulveren. Helemaal kapot maken. En dan nog eens verbranden”, zegt Joep van Lieshout en hij kijkt er indringend bij in de camera. Want, zo zegt de kunstenaar/ontwerper, om een nieuwe betere wereld op te kunnen bouwen, moet de oude eerst kapot. De basis van zijn onbehouwen recyclesysteem is de pyrolizer, een zelfgebouwde raffinaderij die ruwe stookolie uit non-recyclebare plastics en autobanden distilleert waarmee de pulvermachines en verbrandingsovens worden aangedreven.
Atelier Van Lieshout (AVL) is een van exposanten van De Afbreekeconomie. De lancering daarvan is niet alleen vanwege de lockdown; het Rotterdamse museum is vanwege in een ingrijpende verbouwingen de komende zeven jaar dicht. Een virtuele museumzaal ligt vervolgens voor de hand. Al is De Afbreekeconomie meer dan dat. Met mini-documentaires, interviews, productpresentaties en een visueel essay word je meegenomen naar een nieuw economisch model waarin het niet draait om efficiënte productie en groeicijfers maar juist om hoe alles wat we maken uiteindelijk ook weer kapot kunnen maken.
Cluster van posters
Tegenover de destructie door Van Lieshout staat het constructieve onderzoek van het ontwerpduo Dros & Klarenbeek naar zeewier als duurzame grondstof voor de productie van tal van gebruiksvoorwerpen – van drinkservies tot bloempotjes. De historische context van zowel plastics als zeewier wordt geschetst door het grafisch ontwerpduo Koehorst in ’t Veld. Daarvoor is een cluster van posters ontworpen. De grafische installatie geeft historische context aan zowel de mogelijkheid als de onmogelijkheid van een economie op basis van wier. De posters laten een tijdlijn zien die het gebruik van petrochemische plastic afzet tegen dat van bio-plastic.
Het spannende decor waarin dit drieluik is gefilmd is AVL Mundo, de oude fabrieksloods in de Rotterdamse havens die Joep van Lieshout gebruikt als uitvalsbasis. Daar vertellen Toon Koehorst en Jannetje in ’t Veld naast walmende oliedrums met geaffecteerde stem over een negentiende-eeuwse dominee in Engeland die als eerste het potentieel van zeewier in zwierige boeken vastlegde. Om met slechts één muisklik met sfeervolle beelden van filmmaker Roel van Tour verder te reizen naar een wierplantage naast de pier van IJmuiden en vandaar naar de werkplaats van Maartje Dros en Eric Klarenbeek aan de Zaan. In wat ooit het grootste industriegebied ter wereld was, experimenteert dit duo nu met 3D-printers en afbreekbare bio-plastics. Door producten op dezelfde locatie te maken en weer af te breken verdwijnen de transportkosten en verkleint de uitstoot. Als bij het groeien van het materiaal dan ook nog het overschot van CO2 in de atmosfeer wordt opgenomen – zoals bij het kweken van zeewier – dan is grootschalige consumptie opeens een milieuvriendelijke daad.
De Afbreekeconomie is een interactieve dwaal-expositie met een vleugje Tegenlicht, de VPRO-documentaires over actuele kwesties. Het verschil met de gangbare statische opstelling in een museumzaal is dat je over schouder van de ontwerper kunt meekijken naar het maakproces. En dat deze expositie altijd open is. Al is het maar om af en toe naar de livestream te kijken van een drinkglazen van zeewier die langzaam verpulveren in een aquarium met zeewater.
