Theo van Doesburg ontwerpt in 1928 een interieur voor Café-restaurant Aubette. Dit achttiende-eeuwse kazernegebouw in Straatsburg werd verbouwd tot een amusementscomplex met cafés, bars, restaurants, een bioscoop en danszalen. Voor de belangrijkste ruimte in de Aubette, de Ciné-dancing, maakte Theo van Doesburg een ontwerp met diagonalen voor de wanden en het plafond. Hij ontwierp het interieur inclusief het meubilair, de verlichting en het grafisch werk.
Het werk dat door Het Nieuwe Instituut (HNI) is verworven is een voorlopig ontwerp voor de Ciné-dancing uit 1926. Het lijkt op het eerste gezicht een op een traditioneel De Stijl-schilderij, vol kleurbalken en grove plakkaatverf. Maar feitelijk is het een maquette. De wanden kunnen worden opgeklapt, ware het niet dat ze naderhand zijn volgesmeerd met lijn. In HNI zal het te zien dan ook worden getoond in lijst. Alle maquettes van Van Doesburg zijn verloren gegaan, op dit werk na. Dat maakt dit object in materiële zin uniek. Het zal, zodra de musea weer opengaan, te zien zijn in de entreehal van het Nieuwe Instituut.
Synthese van schilderkunst en architectuur
De Aubette geldt als een van de grote kunstwerken van de avant-garde van de twintigste eeuw. Met deze opdracht kreeg Van Doesburg bovendien voor het eerst de kans om zijn theorieën over abstract interieurontwerp in de praktijk te brengen. Met diagonale vormen en lijnen creëerde hij een dynamisch geheel waarmee hij bezoekers wilde verleiden om zich van de ene ruimte naar de andere te verplaatsen. Daarmee doorbrak hij het gangbare, meer statische ruimtebegrip.
De interieurmaquette, die zowel in gevouwen als in opengeklapte toestand een ruimtelijk beeld geeft, weerspiegelt Van Doesburgs beoogde synthese van schilderkunst en architectuur. Hij plaatste de bezoeker van de Ciné-dancing letterlijk ín de schilderkunst in plaats van ervoor. Deze interieurmaquette werd gebruikt om de opdrachtgevers te overtuigen van de ruimtelijke kwaliteit van het totaalontwerp. Bovendien kon hiermee de uitvoerende schilders worden geïnstrueerd aan de hand van de nummers in de kleurvlakken. Theo van Doesburg maakte het ontwerp met de kunstenaars Sophie Taeuber-Arp, die hij later overigens uit de credits zou schrappen.
Profilering als erfgoedinstelling
De maquette kostte 550 duizend euro en werd verworven op de Tefaf in 2020. Met deze aankoop bekrachtigd HNI de status als erfgoedinstelling, die in het januari kreeg. HNI is hiermee onderdeel van BIS-regeling, de vierjaarlijke subsidieronde waaronder ook grote instellingen als het Rijksmuseum en het Concertgebouw vallen.
De aankoop maakt onderdeel van de Rijkscollectie en de collectie Van Doesburg die daar onderdeel van is. Onderdeel van dat laatstgenoemde archief zijn andere tekeningen van de Aubette, waaronder een reeks van de eerste schetsen uit 1926 tot de definitieve ontwerptekeningen twee jaar later. De aankoop is mogelijk gemaakt door bijdragen van het Mondriaan Fonds, de Vereniging Rembrandt en Galerie Gmurzynska.