Al meer dan vierhonderd jaar wordt in Delft aardewerk vervaardigd met kenmerkende blauwe decoraties. Maar dit cultureel erfgoed en het bijbehorende ambachtelijke vakmanschap oefent een onweerstaanbare aantrekkingskracht uit op een nieuwe generatie ontwerpers, die met avontuurlijke vormen en moderne technieken deze eeuwenoude traditie nieuw leven inblaast. Hier zijn vijf innovatieve en kunstzinnige herinterpretaties van het allereerste Dutch design.
Augmented reality
De Porceleyne Fles bestaat sinds 1653 maar voert sinds 2008 de meer internationale naam Royal Delft. Ook de collectie is gemoderniseerd. e bekende ontwerper Piet Hein Eek decoreert borden met een uitvergroting van het ouderwetse bedrijfslogo, het jaartal, typenummer en de initialen van de schilder. Door deze informatie, die normaal juist onzichtbaar blijft op de onderkant van het bord, uit te vergroten, benadrukt Eek de zorg en aandacht waarmee deze de borden worden vervaardigd. Met Marcel Wanders wordt een eigentijdse Delfts blauwe collectie vervaardigd voorzijn succesvolle label Moooi, waaronder de iconische ‘waai-vaas’ van het Zweedse ontwerpcollectief Front.
De nieuwste innovatie van Royal Delft is een toepassing van augmented reality. Met een scanapparaat wordt de geschilderde decoratie op een vaas gelezen en digitaal opgeslagen. Deze virtuele schildering kan is zichtbaar op een tablet. Met augmented reality kan deze schildering vervolgens over een echt bord of schaal worden verplaatst en naar keuze worden verkleind of vergroot. Als een keuze is gemaakt, wordt van dit gepersonaliseerde ontwerp een decoratieve print gemaakt, die wordt aangebracht op het servies. Met deze innovatie kan iedereen een uniek servies samenstellen. Maar de basis blijft de handgeschilderde traditie.
3D-geprinte bloempiramides
Met een zelfgebouwde 3D-printer vervaardigt de jonge ontwerper Olivier van Herpt sierlijke vazen van wel een meter hoog. Hiervoor mengt hij wit porselein met kobalt, het karakteristieke blauwpigment uit van Delfts blauw. Door het 3D-printproces, waarbij het porselein laag voor laag wordt opgebouwd, lopen er blauwe vegen over de lengte van de witte vaas. Het lijkt wel alsof de originele schilderingen van bloemen en landschappen door de tijd zijn uitgevaagd. Van afstand ogen de vazen handgemaakt maar als je ze van dichtbij bekijkt, zie je in het porselein een gelaagde printstructuur die zo complex is, dat het nooit door mensenhand kan zijn gemaakt. “Dit is een digitale update van een eeuwenoud ambacht”, aldus Van Herpt
Met zijn 3D-printer kan Van Herpt als enige ter wereld porselein in slechts enkele millimeters dikte vervaardigen, in bijna elke gewenste vorm bovendien. Toch koos hij voor een eigentijdse versie van de klassieke Delfts blauwe bloemvazen. “Delfts Blauw is eigenlijk het allereerste Dutch design. Wat ze driehonderd jaar geleden maakten, was destijds net zo uniek en innovatief als mijn 3D-geprint aardewerk dat nu is. Ik heb deze twee werelden van toen en nu willen verenigen in één object.”
Alledaagse fotosynthese
Het Brits-Nederlandse ontwerpduo Glithero impregneert poreus aardewerk met fotosynthetische chemicaliën, die blauw kleuren als ze worden blootgesteld aan UV-licht. In een donkere kamer wordt dit aardewerk beplakt met alledaagse planten en onkruid. Vervolgens worden de vazen door fotosynthese blauw gekleurd, behalve waar de planten het UV-licht blokkeren. Het resultaat is een blauwe vaas met daarop een sierlijk motief van witte planten. Van sommige planten is niet eens bekend tot welke soort ze behoren. De wilde planten die groeien tussen stoeptegels en op braakliggende stukjes land hebben een heldere vorm die een scherp contrast oplevert. Een snijbloem zou veel te barok zijn. Daarbij maakt juist die terloopsheid van een lukraak geplukt bosje onkruid het werk zo spannend. Eerlijker kan een decoratie niet zijn. De vaas wordt zo een snapshot van de alledaagse werkelijkheid – net zoals ook op Delfts Blauw vaak alledaagse tafereeltjes staan afgebeeld.
Terug naar de abstracte essentie
De decoraties op de vazen van ontwerper Tim van Lier zijn juist abstract en opgebouwd uit louter lijnen en grove puntjes. “De originele decoraties bestaan ook uit duizenden en duizenden puntjes. Zo konden de schilders spelen met de kleurintensiteit”, aldus Van Lier. Voordat de jonge ontwerper de vazen afbakt, plaats hij ze in een waterbad met kleurpigment. De poreuze scherf, zoals de ruwe witte klei heet, zuigt zich vol met het gekleurde water, steeds lichter aflopend naar boven. “Een essentie van Delfts blauw is dat de kleuren oplopen van bijna zwart tot fel hemelsblauw.” Ondanks de wilde experimenten is zijn collectie van 75 schalen en vazen ontwapenend in zijn pure eenvoud. “Ze kunnen eindeloos worden gecombineerd tot gestapelde bloemvazen.” Al even kernachtig is de naam van deze collectie: Blauw. “Ik heb tenslotte de essentie van Delfts blauw willen verbeelden.”
Een collage van Nederland en China
Het allereerste Delfts Blauw was feitelijk een betaalbare kopie van Chinees porselein, dat door de VOC slechts mondjesmaat kon worden aangeleverd. Inmiddels is deze historische cirkel weer rond gemaakt door de jonge Chinese ontwerper Jing He met eigentijdse tulpenpiramides. De vijf plateaus zijn vervaardigen door telkens een andere Chinese ontwerper, die daarmee hun eigen erfgoed imiteren dat 350 jaar eerder in Delft was geïmiteerd. Deze tulpenpiramide is een actueel statement over arbeidsmigratie, globalisering en kopieergedrag. Jing He studeerde er in 2016 mee af aan de Design Academy Eindhoven, de kraamkamer voor prikkelend Dutch design. Delfts Blauw is een global brand.
