Het is nogal een lijst met do’s and don’ts bij de zaalingang van het nieuwe NXT Museum. Let op de timers. Kunstwerken zijn interactief dus volg de manual. En heel belangrijk: scan de qr-code voor toegang tot de museum-wifi. Ook staat er een handvol waarschuwingen: bewegende lasers, hard geluid, rookmachines. Duidelijk, dit museum voor ‘nieuwe media kunst’ breekt met de bestaande regels van museumbezoek. Geen wuivende of kuchende suppoosten als je te dicht bij een schilderij komt of te hard praat, laat staan sokkels of vitrines. NXT is gevuld met immersive installations vol digitale elektronica en ‘hosts die je begeleiden in je experience’.
Dit private museum is een initiatief van zakelijk directeur Merel van Helsdingen en Natasha Greengalgh, die de creative lead heeft. “In wereldsteden als Tokio en Londen zijn er al van dit soort expositieruimtes voor digitale kunst waar je niet alleen naar kijkt maar die je fysiek ondergaat. Nu is er eindelijk ook een in Nederland”, zegt Van Helsdingen die zelf geen museale ervaring heeft maar in London werk bij tech-bedrijven en start-ups. De afgelopen twee jaar werkte ze fulltime aan de realisatie van haar droom, een eigentijdse museum voor digitale mediakunst. “We willen minimaal twee exposities per jaar organiseren, al is door Covid-19 nog niets gegaan zoals we hadden gepland.” Aanvankelijk zou NXT al in juni zijn geopend, strategisch voor het begin van het drukke toeristenseizoen. Met 120 duizend verwachte bezoekers per jaar zijn de ambities hoog.
Nieuwe grenzen door big data en antropoceen
De openingsexpositie Shifting Proximities van de Servische curator Bogomir Doringer stelt urgente maar ook filosofische vragen bij de complexiteit van de hedendaagse wereld en geeft daarmee meteen het inhoudelijk visitekaartje van NXT af. “De zeven werken verkennen de afstand tussen mensen onderling, tussen mens en natuur en tussen mens en technologie. Deze grenzen zijn continu in beweging door big data en biotracking maar ook door het antropoceen. Wat is intimiteit? Hoe veilig zijn we in een wereld ? Wat is onze plek in de kosmos nu ruimtevaart een toeristisch uitje wordt?”, aldus Doringer. De werken zijn van kunstenaars uit de hele wereld en slaan een brug tussen kunst en wetenschap. “De kunstenaars baseren hun werk op wetenschappelijk onderzoek naar zwarte gaten of neurobiologie. Daarnaast gebruiken ze de allernieuwste digitale technieken als algoritmes en kunstmatige intelligentie.”
“Wij schrijven onze bezoekers niet voor hoe ze kunst moeten ervaren.”
Merel van Helsdingen, zakelijk directeur NXT Museum
De eigenzinnige aanpak van NXT blijkt ook uit de locatie: een voormalige tv-studio op een industrieterrein in Amsterdam-Noord. De non-descripte loods is getransformeerd in een opvallende zwarte doos. De tentoonstellingsruimte van 1400 vierkante meter (ter vergelijk: bijna twee keer The Base in het Stedelijk Museum) is verdeeld in veertien ruimtes, variërend van een 25 meter lange tunnel of een compacte ruimte van amper 20 vierkante meter tot een multifunctionele zaal van 20 bij 35 meter. De hoogwaardige interieurarchitectuur is niet te onderscheiden van een ‘echt’ museum maar dan geen witte maar zwarte muren en dikke gordijnen om licht geluid van de afzonderlijke werken te dempen. De labyrintische indeling en de futuristische tech geeft je bij vlagen het gevoel in het konijnenhol van Alice te tuimelen.
Voor het binnengaan van de verduisterde expositieruimtes loop je eerst langs een 24 meter lange en 9 meter hoge wand in kobaltblauw, een verwijzing naar het blauwpigment van Yves Klein (oude kunst) en het bluescreen bij filmopnames (de nieuwe media kunst) – en dat dan in een oude tv-studio nota bene. Tussen multi-sensorische installaties staan zogenoemde ‘transitieruimtes’ waarop de werken worden uitgelicht. Van Helsdingen: “Bezoekers kunnen daar verdieping en context vinden. Maar puur en alleen een fysieke ervaring zoeken kan ook. Wij schrijven onze bezoekers niet voor hoe ze kunst moeten ervaren.”
Biotracking en 3D-prints
Shifting Proximities is een zorgvuldig gecomponeerde expositie. In de eerste zaal staat Connected van Roelof Knol. Met tracking sensor worden bewegingen van bezoekers gevolgd. Om elke bezoekers staat een zeshoekige, gekleurde afbakening. Komen bezoekers te dicht bij elkaar, dan maken ze ‘echt’ contact doordat hun bakens op de vloer met elkaar morfen. Heel subtiel roept dit de vraag op wanneer we nou eigenlijk echt contact met elkaar maken? En wanneer zijn we alleen of in een groep? Een werk dat in de anderhalve meter samenleving opeens een extra dimensie krijgt. Doringen: “Wij willen dicht op de actualiteit zitten maar Covid-19 drukt een onverwachte stempel op het thema Shifting Proximities. Toch is deze expositie vóór de pandemie samengesteld.”
Twee zalen verder heeft Thijs Biersteker een indringende verbeelding gemaakt van de manier waarop bomen communiceren. Zo groeien de wortels naar grondlagen met een lage frequentie, wat duidt op de aanwezigheid van waterstromen. Ook laten ze elkaar weten waar giftige stoffen in de bodem zitten of waar vijandige vegetatie groeit. Aan het plafond van NXT hangt 3D-geprint wortelsysteem met een bewegende lichtprojectie die is gebaseerd op data die door bezoekers wordt gegeneerd, zoals temperatuurverschil of wisselingen in zuurstofgehalte.
“De kunstenaars baseren hun werk op wetenschappelijk onderzoek naar zwarte gaten of neurobiologie.”
Bogomir Doringen, curator NXT Museum
Het hart van de expositie is een animatie van Marshmallow Laser Feast van het ontstaan van zwarte gaten en sterrenstelsel. In een infinity room – een beetje museum voor digitale kunst kan niet zonder – zie je een schier eindeloze weerspiegeling van de kosmos die danst en pulseert als een levend wezen. In drie zalen ga je als bezoekers dus van intermenselijke intimiteit naar de microcommunicatie tussen boomwortels die zo verfijnd is dat deze onzichtbaar is, om vervolgens middenin een uitgestrekt sterrenstelsels te staan, een afstand die zo groot is dat de dark matter die ze bijeenhoudt niet door het nietige mensenoog is te onderscheiden.
Influencers en dancefestivals
De werken zijn groots en meeslepend – soms ronduit een spektakelstuk. Met deze prikkelende installatiekunstsluit NXT naadloos aan bij de toenemende invloed van Instagram op kunstbeleving. Een fenomeen waar Van Helsdingen gemengde gevoelens bij heeft. “Vaak staat het telefoonscherm de beleving ter plekke in de weg. We denken er ook aan om smartphone-vrije ruimtes of -timeslots te introduceren. Tegelijkertijd is het beeldscherm een interessant medium en hebben wij als museum influencers nodig.”
Ook de kunstenaars balanceren tussen hoge kunst en populaire cultuur door hun achtergrond in het clubcircuit, reclame of start-ups. Het interieur van NXT is bijvoorbeeld een ontwerp van Apenkooi, de Amsterdamse event-organisator van dancefestivals als DGTL en Amsterdam Open Air (en ook investeerder in NXT!). De openingstijden zijn doordeweeks tot 20 uur open en in de weekeinden tot 22 uur. “In de toekomst programmeren we wellicht ook clubavonden en performances. Wij tonen niet alleen eigentijdse kunst die pas bestaat als een stekker in het stopcontact zit. Maar ook de beleving van kunst is compleet nieuw.”