Met zijn tag Delta vergaarde de Amsterdamse graffitischrijver Boris Tellegen internationale roem met een experimentele geometrische stijl. Ingrijpen in de stedelijke structuur doet hij nog steeds; maar nu als kunstzinnige met sculpturen en zelfs architectonische installaties. Op het NDSM terrein in Amsterdam-Noord staan drie grote letterblokken van zijn hand in de openbare ruimte.
Het kunstwerk heeft de raadselachtige titel Mlem-Uhha en is een crossover tussen architectuur en streetart. Tussen een ruimtelijke installatie en typografie en lettertypen. Door slim en strak te stapelen en te snijden, transformeert hij drie langwerpige blokken naar cartoonachtige kreten. De woorden of kreten komen uit een samplebibliotheek met zogenaamde onomatopeeën: woorden die fonetisch het geluid nabootsen dat ze beschrijven.
Graffiti
Tijdens zijn studio Industrieel Ontwerp in Delft verruilt Boris Tellegen’s avonds de collegebanken voor de rafelranden van de stad op zoek naar de adrenalinerush van de illegaliteit en de geldingsdrang. “Hoe mooier je piece en hoe gekker de plek, des te meer credits je verdient.” Totdat uiteindelijk graffiti versmelt met de ontwerpwereld. “Ik moest een telefoon ontwerpen en dacht: zou ik daar ook letters voor kunnen gebruiken?” Tellegen demonstreert met pen en papier. “De letter i bijvoorbeeld. Die kan een ruimtelijke vorm krijgen en uitlopen in een pijl. Dan kunnen die zijkanten ook weer een vorm krijgen. En de pijl krijgt weer een andere ruimtelijke vorm. En zo bouw je laag voor laag een 3D-letter op.” Graffitikunstenaars noemen zich niet voor niets schrijvers. “De basis van graffiti is tenslotte de letter waarmee je overal je tag schrijft.”
Met zijn unieke composities van 3D-letters wordt Tellegen beroemd – én berucht – met zijn tag-naam Delta. Gaandeweg wordt zijn werk steeds abstracter. Om zijn idioom van alfabetische 3D-composities te verdiepen, verruilt hij de straat voor de studio. Maar inmiddels eist zijn werk ook weer een plek op in de stad in de vorm van een muurschildering of sculpturen, nu in opdracht van (kunst)instellingen of ontwikkelaars. Soms zijn deze stedelijke interventies figuratief en functioneel, soms abstract en conceptueel of gewoon mooi. “Of ik nu een opdracht krijg voor een standbeeld of een vrij werk op canvas maak, ik begin altijd met een schets op papier. Net als bij mijn graffiti vroeger.”
Geometrische volumes
Meestal werkt Tellegen op kleinere schaal en individueel. Maar ook zijn platenhoezen, sculpturen, potloodtekeningen, schilderijen en ruimtelijke panelen van hout roepen onmiddellijke associaties op met gebouwen, straten en bruggen. Geometrische volumes schuift hij in lagen over en in elkaar, waardoor ze ogen als grootstedelijke plattegronden. Alsof hij de gebouwde wereld heeft gedeconstructiveerd en weer heeft samengevoegd tot een abstract stilleven.
Letterlijk geïnspireerd door de architectuur wordt hij niet, vertelt hij in zijn Amsterdamse studio die bezaaid is met hout, karton, piepschuimen objecten, gereedschap een verdwaalde trick bike en vier flipperkasten. “Ik loop niet uren door over straat op zoek naar inspirerende vormen. Ook doe ik geen uitputtende studie naar stedenbouw. “Als je werkt met geometrische vlakken, dan wordt de vergelijking met architectuur als snel gemaakt”, relativeert hij zelf.
Architectuur
Wel tast hij de grenzen tussen kunst en architectuur af. Voor een expositie in De Fabriek in Eindhoven deed hij een architectonische ingreep in een ruimte. “In het midden van de oude fabriekshal heb ik een muur gebouwd van geometrische panelen in verschillende kleuren. Vervolgens heb ik hier weer een strakke houten muur overheen gebouwd waar ik delen van heb weggehaald. Uiteindelijk blijft zo een muur over waar stukken vanaf waren geschraapt, zodat de structuur ervan zichtbaar wordt.” Het kunstwerk zou gebruikt kunnen worden als akoestisch paneel. Tellegen lacht: “De muur is na afloop in stukken gezaagd. De losse elementen hebben vervolgens in Muziekgebouw aan ‘t IJ gehangen. Als kunstwerk en niet als geluidsmuur.”
Voor een wooncomplex Huis van Hendrik in Haarlem zat hij zelfs met de architect aan tafel. In samenwerking met architectenbureau Heren 5 ontwierp Tellegen een vernuftig metselwerk in de voorgevel. Boven de entree is de gevel opengebroken in geometrische vlakken – alsof een graffitipiece door de architectuur is ingekapseld. “Het schetsontwerp maakte Tellegen óp de bouwtekening. “Daarbij heb ik veel met de architecten om de tafel gezeten. Hoe en waar moesten ramen komen voor de lichtinval, hoe groot mag het ontwerp worden, dat soort vragen.” Het metselpiece ligt op een knik in het gebouw en vormt daarmee een zachte verbinding tussen twee geveldelen. Voor Tellegen telde vooral dat het hierdoor eenvoudiger was om de vlakken over en in elkaar te laten schuiven. “Het is echt een ruimtelijk werk.”
