Design Digger blikt terug op een turbulent design-decennium. In de jaren tien gaven de avontuurlijke en kunstzinnige ‘Dutch Designers’ het stokje over aan een aanstormende post-crisis ontwerpgeneratie met een focus op maatschappelijke thema’s als zorg, het klimaat en inclusiviteit. De 3D-printer kwam, zag… maar overwon vooralsnog niet. En na een krachtige retro-beweging eindigen de jaren tien toch uitbundig met innovatieve materialen en expressieve kleuren.
De Laatste Avant-Garde
Het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch (SM-S) – inmiddels het Design Museum Den Bosch – baart opzien met de spannende designexpositie De Laatste Avant-Garde. Radicaal Design in Italië 1966-1988. Het hart van deze expositie vormt het experimentele gedachtegoed van Italiaanse collectieven als Superstudio, Archizoom en UFO in jaren zestig en zeventig. Deze radicale ideeën werden uitgewerkt in experimentele meubels, die bijvoorbeeld schakelbaar of eenvoudig aan te passen zijn aan individuele wensen. Maar zoals dat dan gaat in Italië, de vormen zijn zwierig, de kleuren parmantig en de materialen en technieken hightech.
De Superonda Sofa is een golvende lijn van glanzend zachtschuim die zich tot in het eindeloze kan uitstrekken. In de ligstoel Mies is de kale vormtaal van de supermodernist Mies van der Rohe tot abstractie geminimaliseerd. Hiervan belandden er uiteraard maar weinig van in huiskamers. Maar in culturele kringen werd het omarmd – behalve dan in Nederland, waar dit buitenissige design onder het juk van het Calvinistische modernisme werd afgeserveerd als wansmaak. Tot nu dus.
De expo is de eerste eigen productie van de nieuwe museumdirecteur Timo de Rijk. De voormalig hoogleraar designhistorie aan de TU Delft wil het kunstmuseum omvormen tot een volwaardig designmuseum. De Laatste Avant-Garde is daarvan het klinkende startschot.
De Laatste Avant-Garde. Radicaal Design in Italië 1966-1988 
De Laatste Avant-Garde. Radicaal Design in Italië 1966-1988
Het ‘De Stijl’-jaar
Het is al weer honderd jaar geleden dat De Stijl werd opgericht. De rechte lijnen en primaire kleuren zijn inmiddels wereldberoemd. Maar reikt de invloed van de bekendste Nederlandse kunst- en designstroming nog wel verder dan dit visuele stijltje. Diverse Nederlandse ontwerpers laten zich door De Stijl. Waaronder Sabine Marcelis.
Voor het filmfestival in Cannes mocht ze het Nederlandse paviljoen ontwerpen, met als aanleiding was het honderdjarige bestaan van De Stijl. Ze trok daarvoor een schilderij van Mondriaan letterlijk uit elkaar. Bij binnenkomst zie je vanaf één specifieke plek dat schilderij op reuzenformaat. Maar als je verder naar binnen loopt, blijken de zwarte lijnen het frame van de roomdividers te zijn. De rode bauwe en gele vlakken zijn het glas van tafels en schermen. De ruimte moest verschillende afgescheiden vergaderplekken hebben.
Op het online videokanaal van de gezamenlijke Nederlandse musea Artube.nl zijn een vijftal mini-documentaires te zien over hoe hedendaagse Dutch designers, waaronder Maarten Baas, Piet Hein Eek en Studio Rens zijn beïnvloed door De Stijl. Kijk kan hier.
Milan Design Week
Er mag weer worden gelachen in Milaan. Mits de humor functioneel is. Oftewel: meer een speelse knipoog dan de vette lach. Het Britse talent Lee Broom toont zijn meubels presenteert in een heuse draaimolen.
Maar al jaren dé vrolijke gangmaker in Milaan is het Nederlandse succeslabel Moooi. Ook nu weer wordt uitgepakt met een frivole collectie met kroonluchters van kippengaas en houten kinderauto als bijzettafel. Ronduit koddig is de bank Something like this van Maarten Baas. Deze comfortabele sofa is opgebouwd uit losse zitelementen die verschillen in breedte en hoogte. De consument kan zijn zo zijn eigen bank ontwerpen die daardoor ook nog eens (bijna) op maat leverbaar is. Grappig én slim dus.
Natuurlijk is het oprichter en art director Marcel Wanders die uiteindelijk de aandacht opeist met O, een twee meter hoge ring waarin je zittend heen en weer kunt schommelen/rollen. Slapstick design.
Van dezelfde Maarten Baas heeft organisatie van de Milan Design Week de installatie May I have your attention, please gekozen als de beste presentatie van deze jaarlijkse meubelbeurs in Milaan. In een van de verduisterde ruimtes onder een treinstation plaatste Baas tientallen roeptoeters waaruit fluisterende stemmen klinken.
De intrigerende soundscape moet aandacht genereren voor de 101 Chair, die door Lensvelt wordt geleverd met acht verschillende, grillige rugleuningen. Deze stoere installatie met de ironische titel May I have your attention, please is een plaagstootje naar de concurrentie en hun poenerige showrooms.
Tot het beste product wordt verkozen de WireRing van het Amsterdamse duo Formafantasma voor lampenfabrikant Flos. Het twee meter lange snoer is als een riem langs de muur gespannen en klemt zo een lichtgevende ring tegen de muur. Pas als de lamp brandt ontstaat de magie als in de weerkaatsing van het mild licht een geometrische schaduwspel over de muur valt.
Hella Jongerius in Design Museum London
Een 10-jaar durend kleuronderzoek van ontwerper Hella Jongerius culmineert in de grootse solo-expositie Breathing Colour in Design Museum London. Opvallend: Jongerius toont nul meubels van eigen hand. Wel te zien zijn textiele panelen, experimentele vazen met verschillende kleurglazuren en tal van geometrische objecten. Wel heeft de eigenzinnige ontwerper alle kleurpigmenten voor deze objecten ontwikkeld. In het museum zijn deze gegroepeerd in een ochtend, opgebouwd uit frisse heldere kleuren, de middag met warme tinten en het avondschemer vol schaduw en donkere kleuren. Elke kleurwereld wordt belicht in een andere temperatuur. Jongerius heeft namelijk een missie: “Ik wil de consument laten zien dat er een alternatief is voor de kleurvervlakking. Net zoals ook de voedselindustrie te maken krijgt met een consument die wil weten waar zijn vlees vandaan komt of wat er in zijn soep zit.”
Het kleuronderzoek van Jongerius begint met haar aanstelling als artdirector Colours & Materials bij Vitra. Een nieuwe fascinatie heeft ze nog niet gevonden. Al is er een groeiende ergernis over verschraling van het textielaanbod. Zo zijn er bijvoorbeeld nauwelijks nog garenspinnerijen zijn in Europa, aldus de ontwerper. Daardoor is het bijna onmogelijk om op industriële schaal innovatieve weefsels te maken. Het komende decennium zouden we nog wel eens veel kunnen horen van Jongerius op het gebied van textiel en weven.
De veranderkracht van design
2017 is vooral het jaar dat ontwerpers zich massaal buigen over de grote problemen van onze tijd. bij de Dutch Design Awards, nog een graadmeter voor de dominante designtrends, ontwerpen die zich buigen over prangende kwesties Zelfs mainstream media als dagbladen en tv-talkshows besteden ruime aandacht aan de recyclemachine van Dave Hakkens, de Ocean Clean Up van plastic zee-afval en andere bevlogen projecten van creatieve innovators. Museum Boijmanns van Beuningen sluit hierbij aan met Change The System , een tentoonstelling die aan de hand van een veertigtal actuele projecten inzoomt op de “veranderkracht van design”.
De getoonde ontwerpen buigen zich over de weeffouten in onze economische en ecologische systemen. Klimaatverandering, armoede, afval, dataprivacy, discriminatie (ras, gender, geaardheid, etc), oorlog en vluchtelingen zijn overzichtelijk zijn gereduceerd tot drie compacte thema’s: schaarste, conflict en meerstemmigheid. Aan ambitie dan ook geen gebrek in Dutch design: deze tentoonstelling is niets minder dan “een manifest voor een betere wereld”, aldus samensteller Van Kesteren.
Onderdeel van Change The System zijn twaalf interactieve installaties waar bezoekers design kunnen ervaren of zelfs oppakken. Zo is er tijdelijke wasserette met als doel om ‘gewone’ Rotterdammers en museumbezoekers in gesprek te brengen. Waarom zijn we zo bang geworden om een gesprekje met vreemden aan te knopen? Ook kunnen bezoekers zelf producten maken van meegenomen afvalplastic of een workshop volgen waarmee ze de waarde van hun kleding kunnen ontrafelen.
Bijlmer Flat gekozen tot ‘design van het jaar’
De grote winnaar bij de Dutch Design Awards 2017 is de Kleiburgflat in de Amsterdamse Bijlmer, een samenwerking van architectenbureau NL Architects, XVW Architectuur en vastgoedontwikkelaar KondorWessels. Deze verouderde honingraatflat is door de toekomstige bewoners zelf gerenoveerd en daarmee van de sloopkogel gered. De ‘klusflat’ is onderscheiden in de categorie Habitat en door de internationale jury vervolgens uitgeroepen tot overall winnaar. Eerder dit jaar won de Kleiburgflat ook al de Mies Van der Rohe Award, een prestigieuze prijs voor Europese architectuur. Het is voor het eerst dat een architectuurproject er met de hoofdprijs vandoor gaat bij de Dutch Design Awards, die sinds 2003 bestaan.
De Dutch Design Awards zijn zaterdagavond uitgereikt als onderdeel van de Dutch Design Week in Eindhoven en gelden als de belangrijkste ontwerprijs van Nederland. De prijs voor het beste product gaat naar Quooker, een kraan voor zowel koud als kokend water. In de categorie Onderzoek is de winnaar het project Zandglas van Atelier NL, waarbij op ambachtelijke wijze glas wordt gemaakt van lokale zandsoorten.
De prijs voor Beste Talent ging naar de experimentele ontwerper Frank Kolkman, die onder meer een doe-het-zelf robot ontwikkelde die kleine medische ingrepen kan verrichten. De modeprijs is voor het eigenzinnige collectief Das Leben Am Haverkamp, dat ook was genomineerd als Beste Talent. De smartphone-app White Spots die aangeeft waar je offline kunt zijn en een campagne voor stoffenfabrikant Vlisco van grafisch ontwerper Michiel Schuurman zijn de respectievelijke winnaars in Dienstverlening en Communicatie.
