Design Digger blikt terug op een turbulent design-decennium. In de jaren tien gaven de avontuurlijke en kunstzinnige ‘Dutch Designers’ het stokje over aan een aanstormende post-crisis ontwerpgeneratie met een focus op maatschappelijke thema’s als zorg, het klimaat en inclusiviteit. De 3D-printer kwam, zag… maar overwon vooralsnog niet. En na een krachtige retro-beweging eindigen de jaren tien toch uitbundig met innovatieve materialen en expressieve kleuren.
Japans én Westers porselein
Het hoogtepunt van de Milan Design Week is een eigentijdse porselein collectie die klassieke Japanse productietechnieken combineert met eigentijdse design, gefabriceerd in het japanse aardewerk stadje Arita, “Dat is het Makkum van Japan, zeg maar”, aldus ontwerper Stefan Scholten. “Sommige porseleinateliers zijn al vijftien generaties in handen van één familie. Er zijn er die nog met houtovens bakken. Deze regio beschikt over een kennis van porselein, dat is onvoorstelbaar.”
FOTO Scheltens & Abbenes
Het Amsterdamse ontwerpduo Scholten & Baijings was gevraagd om als art director van deze ambitieuze Arita 2016 collectie waarvoor vijftien internationale ontwerpers werden gekoppeld aan tien traditionele werkplaatsen in Arita. “We hebben een selectie gemaakt van gevestigde namen als Studio Wieki Somers en aanstormend talent als Pauline Deltour uit Frankrijk. Ook wilden we verschillende ontwerpstijlen. De Duitse Saskia Diez is sieradenontwerpster, terwijl Christien Meindertsma haar ontwerpen baseert op historisch onderzoek”, zegt Carole Baijings. Vervolgens moesten deze ontwerpers weer worden gekoppeld aan de juiste fabriek. “De ene producent is goed in handschilderwerk, een ander kan juist heel dun porselein stoken.” Ten slotte is er ook gelet op de samenstelling van de collectie. “Het mochten natuurlijk geen zestien theepotten worden.” Kortom, een heel gepuzzel. “Met als resultaat een diverse en toch samenhangende collectie die zowel de Japanse als de Westerse markt aanspreekt.”
Arita 2016
FOTO Scheltens & Abbenes
Arita 2016
FOTO Scheltens & Abbenes
Arita 2016
FOTO Scheltens & Abbenes
Zoals veel traditionele industrieën hebben ook de tientallen fabriekjes in en rond Arita het steeds moeilijker. Daarom vroeg een van deze Japanse porseleinproducenten twee jaar geleden Studio Scholten & Baijings om een eigentijdse servies te ontwerpen. Dit Colour Porcelain, waarvan de abstracte decoraties waren gebaseerd op het traditionele kleurpalet, was zo’n succes dat het Amsterdamse ontwerpduo vervolgens werd gevraagd om met de Japanse artdirector Teruhiro Yanagihara de hele porseleinindustrie van Arita in de vaart der volkeren op te stoten.
Zandglas van Atelier NL
De ranke waterkaraf uit de Zandglas collectie heeft een lichtgroene glans. Bij de nog dunnere glazen is alleen in de voet een groene mist zichtbaar. Het wonderschone glaswerk heeft deze subtiele groentint doordat Lonny van Ryswyck en Nadine Sterk – samen ontwerpstudio Atelier NL – voor het maken ervan gewoon strandzand bij Kijkduin gebruiken. “Transparant glaswerk wordt gemaakt van industrieel wit zand”, legt Van Ryswyck uit. “Als we zand van Brabantse zandverstuivingen gebruiken, geeft dat weer een andere kleur.”
Het lijkt zo simpel: door lokaal zand te gebruiken kun je aan het glaswerk zien waar het gemaakt is. Zand heeft immers een wisselende samenstelling van ijzers en andere mineralen, die bij verhitting weer wisselende kleuren afgeven. “Texel heeft al een andere kleur dan Schiermonnikoog.” De kleur wordt daarnaast beïnvloedt door soda en kalk (de andere grondstoffen om glas te maken), zegt Sterk. “We hebben meer dan 1700 proefjes gedaan om een collectie met een constante kwaliteit te kunnen maken.”
Het eerste glasservies van Atelier NL wordt gelanceerd tijdens de Dutch Design Week, die dit weekeinde van start gaat in Eindhoven. De zoektocht naar de rijkdom van de Nederlandse grond begint al met het afstuderen van Sterk en Van Ryswyck aan de Design Academy Eindhoven in 2006. Van klei uit verschillende plekken in Nederlanden maken ze een tafelservies. “Net als bij een glazen karaf is de kleur van een bord of beker afhankelijk van waar de klei vandaag komt. Het aardewerk uit bijvoorbeeld Friesland is geler dan dat uit rivierbedding in Brabant.” Ook voor deze serviescollectie Uit de klei getrokken deed het duo meer dan drie jaar bodemonderzoek naar kleisoorten. Inmiddels wordt het servies wereldwijd verkocht . Sterk: “Zo kwamen we op het idee van glas van lokaal zand. Nederland is daarvoor bij uitstek geschikt. Er is veel zand- en kleivariatie, doordat het via de rivieren vanuit heel Europa is aangevoerd.”
Met deze kleinschalige productie van lokale grondstoffen raakt Atelier NL een eigentijdse snaar. Er is een stijgende afkeer van zielloze massaproducten waarvan onduidelijk is waar en waarvan zijn gemaakt. Voor je het weet bevat je lamsvlees giftige toevoegingen of is je T-shirt gemaakt door kinderhandjes. Het zijn dan ook niet meer alleen hipsters die zelfgebreide truien dragen of een biertje van een micro-brouwerij drinken. Ook de doorsnee consument wil zich onderscheiden met een authentiek en transparant product – een bord van Friese klei met een glas van Schiermonnikoog bijvoorbeeld. Van Ryswyck. “Het glas en aardewerk is ontstaan vanuit een zoektocht naar wat je kunt maken met uitsluitend grondstoffen die direct voor handen zijn. Dat hebben we heel letterlijk genomen door bodemonderzoek te doen. Het is bijna alchemie, dat je gewoon uit zand zoiets moois kunt maken.”
Simone Post – Post Vlisco (Label Breed)
Vlisco is een Nederlandse fabrikant van exclusieve stoffen voor de West-Afrikaanse markt. Bij het complexe productieproces van waxprinten, waarbij de stoffen tot wel zeven keer worden bedrukt, gaat veel mis. Dit resulteert in veel restmateriaal met soms slechts minieme productiefoutjes. Simone Post (cum laude Design Academy Eindhoven, 2015) ontwikkelde een procedé ontwikkeld waarbij deze afgekeurde Vlisco-stoffen worden gebruikt als grondstof voor tapijten, kamerschermen en krukjes. De hoogwaardige kwaliteit van de Vlisco-stoffen blijft zichtbaar, terwijl foutjes worden verstopt in het productieproces van vouwen, laseren en winden. De Post Vlisco Collection kleden worden verkocht door Label Breed.
Dream Out Loud
In 2015 lijkt het er nog op dat het Stedelijk Museum Amsterdam weer de plek wordt voor relevant en actueel design. De actuele tentoonstelling Dream Out Loud: designing for tomorrow’s demands zoomt in op ontwerpers die hardop dromen over een betere wereld van morgen en zoeken naar oplossingen voor problemen van nu.
Van de 26 wereldverbeterende ontwerpen op Dream Out Loud heeft weliswaar slechts een klein aantal daadwerkelijk impact, alle goede bedoelingen ten spijt. Maar het oproepen van vragen kan interessanter zijn dan pasklare antwoorden leveren. Juist dankzij hun originele, soms onrealistische kijk op maatschappelijke vraagstukken kunnen ontwerpers onverwachte inzichten bieden; de titel Dream Out Loud zegt het al.
De samenstelling van de expositie is een selectie van 750 projecten die ruim 350 ontwerpers hebben ingezonden na een oproep van het museum. Dat maakt van Dream Out Loud een belangrijke richtingaanwijzer voor de designkoers van het Stedelijk Museum, dat de grootste designcollectie van Nederland bezit. Daarbij is dit de eerste tentoonstelling van Lennart Booij, de nieuwe designconservator die begin dit jaar aantrad. Maar datzelfde jaar zou Booij ook weer terugtreden. Inmiddels is het al weer lang stil in het Stedelijk wat urgent design betreft.
