In het Vlaamse stadje Genk opent kunstenaar Koen van Mechelen deze zomer zijn nieuwe kunstcentrum Labiomista. Aanleiding voor een roadtrip langs dieren, design en kunst, waarbij al een tussenstop werd gemaakt bij de Verbeke Foundation in Kemzeke (tussen Antwerpen en Brugge). Nu wordt de expositie Dieren Op Maat in het Design Museum in Gent bezocht.
Mens en dier zijn de afgelopen duizenden jaren steeds meer met elkaar vervlochten. Op de eerste rotstekeningen stonden immers bizons afgebeeld. Soms is de band hecht en wederkerig, bijvoorbeeld bij aaibare huisdieren of blindengeleidehonden. Een metgezel. Soms is de verhouding functioneel, zoals de koe die melk geeft en de kip die eieren legt. En steeds vaker is de verhouding volledig uit balans; bij dierproeven bijvoorbeeld. Of als dieren worden gezien als jachttrofee of modeaccessoire.
Aan de hand van deze complexe vragen verkent de expositie Dieren Op Maat van de Duitse curator Tanja Seiner de soms liefdevolle en vaak ongelijke maar altijd veranderende relatie tussen mens en dier. En natuurlijk de rol die design hierbij speelt of kan spelen. In de zoektocht naar de ‘juiste balans’ creëren ontwerpers producten die de emancipatie van dieren bevordert. Ook onderzoeken ze alternatieven voor dierlijke grondstoffen. Tegelijkertijd ontwerpen ze scenario’s die naar de toekomst kijken – welke positie hebben dieren in het Antropoceen? De manier waarop ontwerpers zich verhouden tot dieren is in Dieren Op Maat onderverdeeld in drie thema’s.
In Metgezellen + Tegenhangers wordt de fascinatie van de mens voor dieren onderzocht. Soms worden menselijke emoties en gedrag geprojecteerd op dieren; denk aan de vele kattenfilmpjes en de beauty clinics voor honden. Tegelijk waant de mens zich superieur aan het dier en gebruikt het voor bont of als speeltje.
Grondstoffen en Alternatieven biedt een kritische blik op onder meer de bio-industrie voor vlees. In hoeverre is kweekvlees – denk aan het In Vitro Cookbook van Next Nature Network – een alternatief. Ook te zien hier is het project Herbast waarin food designer Marije Vogelzang speelt met verwachtingen door vegaburgers zo vorm te geven dat ze afkomstig lijken van fantasiedieren. En wat zijn de ethische grenzen aan het kweken van dieren? Geoorloofd indien dieren worden gebruik om menselijke transplantatie-organen te kweken? En verboden indien dieren worden genetisch worden gemanipuleerd voor hogere vleesopbrengst?
Tot slot wordt met Optimalisatie + Toekomstvisie ingezoomd op welke rigoureuze veranderingen op til staan. Zijn de levende wezens die tegenwoordig worden gecultiveerd in laboratoria überhaupt nog wel dieren? En wat zijn hun rechten? Wat als bijvoorbeeld een tijgerpenis op basis van stamcellen in de laboratorium wordt gekweekt, is de intelligente vraag die ontwerper Kuang-Yi Ku stelt met zijn Tiger Penis Project. Is deze tijgerpenis die niet afkomstig van een wilde tijger maar uit een kweekbakje nog wel geschikt als traditioneel Chinees geneesmiddel? Oftewel wat zijn eigenlijk de grenzen van onze liefde voor dieren die we zelf hebben gemaakt?
Het resultaat is een overzichtelijke – ietwat kleine, zou je ook kunnen zeggen – expositie die niettemin veel urgente design-en-dieren-thema’s aansnijdt. De selectie is breed en verrassend en zeer internationaal; de zaalteksten zijn leesbaar en informatief. Wat wel wringt is de afstandelijke opstelling. Een expositie die wil ingaan op de bizarre intimiteit tussen mens en dier en anderzijds de grillige dierennatuur wil schetsen, verdient een andere opstelling dan sokkels en vitrines. Kortom, er had iets meer leven in het tentoonstellingsontwerp kunnen zitten.
Dieren op Maat. Designmuseum Gent. T/m 29 september 2019. Met werk van de Nederlandse ontwerpers: Theo Deutinger, Kuang-Yi Ku, Christien Meindertsma, Next Nature Network, Basse Stittgen, Marije Vogelzang, Iris van Herpen e.a.