In Wereldmuseum is ‘Made in China’ zowel massakopie als hoogwaardig ambacht

De betekenis van ‘Made in China’ is door de eeuwen heen sterk veranderd. Van hoogwaardig vakmanschap tot kopieergedrag en tegenwoordig ook steeds vaker een uiting van een levendige culturele identiteit. Al deze aspecten worden belicht op de tentoonstelling Made in China  in Wereldmuseum Rotterdam (11 oktober 2024-25 augustus 2025).

Made in China  gaat in de eerste plaats over ‘makerschap’ – een combinatie van menselijke verbeelding én vaardigheid. Makerschap is van alle tijden en zo onlosmakelijk verbonden met het mens zijn. Zo reflecteren we op de wereld om ons heen en geven we er tegelijkertijd vorm aan. Dit wordt op de expositie onderzocht met kunst, mode, foto’s en video’s de maakcultuur van China, die eeuwenoud en tegelijkertijd springlevend is.

“Het maken van dingen is onlosmakelijk verbonden met het mens zijn” aldus Wayne Modest, directeur van het Wereldmuseum. “Wereldwijd geven mensen op uiteenlopende manieren vorm, inhoud en betekenis aan hun leven en aan de wereld om hen heen, hun creativiteit en manier van samenleven. Made in China verkent dit onderwerp vanuit Chinees perspectief.”

Ambacht en massaproductie

De productie en wereldwijde vraag naar Chinese producten heeft een lange geschiedenis. In de tentoonstelling Made in China toont het Wereldmuseum verschillende voorbeelden van beroemde Chinese ambachten, zoals porselein, lakwerk en schilderkunst. Hedendaagse Chinese makers delen in de tentoonstelling hun persoonlijke verhalen en laten zien hoe hun werk reflecteert op de wereld om hen heen of hoe ze juist verandering willen brengen.

De tentoonstelling gaat ook in op de kunst van het kopiëren, waar China om bekend staat, en plaatst dit in een bredere historische context. Daarnaast wordt de ontwikkeling van massaproductie belicht, die in China al 3000 jaar geleden begon. Zo onderzoekt het museum het heden en verleden van China’s eeuwenoude maakcultuur vanuit verschillende perspectieven.

Zijderoute

Het label ‘Made in China’ is tegenwoordig overal te vinden, maar daarachter schuilt een rijke geschiedenis. Een beschilderde aardewerken pot van 4500 jaar oud bijvoorbeeld, markeert de overgang van jager-verzamelaar naar een landbouwsamenleving. Op interactieve kaarten kunnen bezoekers historische en moderne handelsroutes ontdekken, van de Zijderoutes tot het Belt and Road Initiative, het Chinese overheidsprogramma om wereldwijd in meer dan 150 landen te investeren. Objecten die in Europa, Azië en Afrika zijn gevonden, maar in China zijn gemaakt, vertellen het verhaal van vraag en aanbod door de eeuwen heen.

China heeft een rijke traditie van vakmensen, kunstenaars en makers die op een geduldige en zorgvuldige manier materialen zoals lak, zijde, porselein, jade en glas bewerken. Sommige materialen waren lang alleen in China te vinden, waardoor daar speciale kenniscentra ontstonden. Een goed voorbeeld is de stad Jingdezhen, beroemd om zijn porselein, dankzij de nabijgelegen porseleinklei. Made in China laat deze bijzondere materialen en technieken zien, maar ook eeuwenoude kunstvormen zoals kalligrafie, inktschilderingen, bamboebewerking, textielkunst en papierknipkunst. Deze culturele tradities worden gekoesterd en gerespecteerd, maar er is ook ruimte voor innovatie door moderne Chinese makers.

Tulpenvaas

Made in China combineert historische topstukken met werk van hedendaagse kunstenaars zoals Shelly Xue Lü, die met haar sculpturen van vloeibaar glas de relatie tussen papier en inkt onderzoekt. Moderne Chinese makers spelen met hun werk in op de snel veranderende wereld en houden de balans met traditionele Chinese cultuur. Zo reageert modeontwerpster Ma Ke op de snelle mode-industrie door duurzame kleding te maken met traditionele materialen en technieken die bijna vergeten zijn. Andere makers, zoals Yidesign, hebben een methode ontwikkeld om keramisch afval, waarvan China jaarlijks 16 miljard kilo produceert, te hergebruiken.

In opdracht van het museum maken Jing He en het Tulip Pyramid collectief nieuw werk rondom de thema’s identiteit en ambacht. Jing He verkent de complexe geschiedenis van Delfts Blauw aan de hand van een hedendaagse interpretatie van de 17de-eeuwse tulpenvaas, waarmee ze in 2017 afstudeerde aan Design Academy Eindhoven. Deze Nederlandse creatie imiteerde de vorm, motieven en materiaal van Chinese porseleinen pagodes. Jing He gebruikt deze geschiedenis om het hedendaagse design uit China te onderzoeken. Tegenwoordig staat China bekend om zijn massakopieën. Wat betekent het in deze context om origineel te zijn? Kan kopiëren ook creatief zijn? Daarvoor liet ze ​​vijf jonge Chinese ontwerpers reflecteren op de cultuur van imitatie en innovatie door twee lagen van haar piramide te ontwerpen. Jing He ziet de piramide ook als een metafoor voor zichzelf. Haar oorsprong ligt in China, maar haar studies in Nederland hebben haar gevormd en haar een ander perspectief op design gegeven. En dus imiteert ze in een tweede piramide het werk van beroemde Nederlandse ontwerpers.

Industriële revolutie

De industriële revolutie (grofweg van 1750-1850) wordt vaak gezien als het begin van massaproductie, maar in China begon dit proces al duizenden jaren eerder. Al in de derde eeuw voor Christus waren er productielijnen waar grote hoeveelheden variaties efficiënt werden geproduceerd door middel van modulair ontwerp. Een beroemd voorbeeld hiervan zijn de duizenden terracotta soldaten van de Eerste Keizer (circa 200 v.C.). In de tentoonstelling zie je levensgrote reconstructies van deze soldaten, gemaakt met dezelfde materialen, technieken en kleuren als het origineel. Het Chinese schrift is ook een vorm van modulair ontwerp, waarmee je tienduizenden variaties kunt maken. In een interactieve installatie kun je dat zelf ervaren.

Maar massaproductie heeft niet alleen een mooie kant. Het gaat ook gepaard met het uitputten van natuurlijke hulpbronnen, vervuiling van het milieu en het uitbuiten van mensen. De tentoonstelling nodigt je uit om na te denken over wie de prijs betaalt voor goedkope producten en wat de impact is op mens en natuur. De foto’s van Lu Guang tonen de milieuvervuiling in landelijke en industriële gebieden in China, en het videokunstwerk Whose Utopia van Cao Fei laat op een poëtische manier zien wie er achter een van de grootste lampenfabrieken ter wereld werkt.

Imitatie en kopiëren

Made in China verkent ook de betekenis van imitatie en kopiëren vanuit een Chinees perspectief, waar er traditioneel geen strikte scheiding is tussen origineel en namaak, en er ook geen waardeoordeel aan wordt verbonden. In China bestaat al eeuwen een traditie van het namaken van oude objecten, niet om te vervalsen, maar om de meesters van vroeger te eren en de cultuur te behouden. In het boeddhisme is het kopiëren van objecten zelfs een manier om goede daden te verrichten en karma te verbeteren. Daarom werden duplicatietechnieken zoals boekdrukkunst en wrijfprenten nauw verbonden met de verspreiding van het boeddhisme. In deze context versterken duplicaties juist de waarde van het origineel, in plaats van dat ze die verminderen.

Kopiëren kan ook innovatie stimuleren en zorgen voor meer toegankelijkheid. Een voorbeeld hiervan is ‘geblokdrukte schilderingen’ (mubanshuiyinhua), een techniek die in de vorige eeuw werd ontwikkeld om via honderden drukblokken en verschillende vaklieden hoogwaardige reproducties te maken van traditionele inktschilderingen. Het museum heeft het maakproces van deze werken vastgelegd tijdens een onderzoeksreis naar China, waarbij deze reproducties meer als kunstwerken dan als kopieën worden gezien. Ook het thema shanzhai komt aan bod, waarbij westerse merken of architectuur worden geïmiteerd en tegelijkertijd aangepast met een creatieve twist.

Made in China is van 11 oktober t/m 31 augustus 2025 te zien in Wereldmuseum Rotterdam.