De 12de editie van het live-magazine van DesignDigger stond in het teken van de metaverse. Wordt dit nieuwe internet waar we niet ‘op’ maar ‘in’ gaan Het Nieuwe Digitale Normaal? In Pakhuis de Zwijger sprak Jeroen Junte met: Jann de Waal van Topteam Creatieve Industrie, Mariette van Huijsstee van het Rathenau Instituut, Niki Smit van Monobanda, Georgios Athanassiadis van Your Majesty, Mirjam Vosmeer van de HvA en Luuk Goossen van TU Delft.
Is de metaverse een verrijking of een bedreiging voor onze maatschappij? Dat was de rode draad in het gesprek waarin deze zes experts hun visie op de virtuele toekomst geven. En die visie schippert nu nog moeizaam tussen private belangen en publieke verantwoordelijkheid, en collectiviteit versus individuele ervaring.
Terugkijken van DesignDigger LIVE #12 kan hier:
Metaverse. Meta-wat?
Wat de metaverse nu precies is, en wat het in potentie kan worden: daarover zijn de meningen verdeeld. Mariette van Huijsstee somt de ingrediënten op die het Rathenau Instituut hanteert als het gaat om de metaverse. Ten eerste bestaat het uit het driedimensionale internet, waar je als gebruiker middels virtual reality (VR) rondloopt. Daarnaast is er een extra laag die over de werkelijkheid heen ligt, in de vorm van augmented reality (AR). Ook bestaat er een digitale economie met de aanwezigheid van crypto’s en NFT’s, én is er een rol weggelegd voor het gedecentraliseerde Web3. Maar deze ingrediënten vormen samen geen recept voor ‘de’ metaverse. Het recept is juist in elke keuken net wat anders, of het nu gaat om die van de publieke sector, private partijen, ontwerpers of het onderwijs.
Ruimte voor zelfexpressie
Voor een inhoudelijk gesprek blijkt die in mist gehulde definitie niet zo erg. Al snel gaat het over de toepassingen die de metaverse in potentie oplevert voor mens en maatschappij. Soms zijn die wat banaal, vergelijkbaar met de rol van sociale media als persoonlijke etalage. De metaverse fungeert in sommige gevallen als een soort digitale P.C. Hoofstraat, waar avatars cruisend in een NFT-cabrio hun spierballen laten rollen. Maar het is ook de plek waar je binnenkort écht oogcontact kunt maken tijdens je digitale afspraken. En nog spannender zijn de innovatieve toepassingen voor de bouw en industrie, het onderwijs en de gezondheidszorg. De metaverse biedt deze sectoren de kans om immersieve training aan te bieden, of om zorg op afstand dichter bij de patiënt te brengen.
De metaverse fungeert in sommige gevallen als een soort digitale P.C. Hoofstraat, waar avatars cruisend in een NFT-cabrio hun spierballen laten rollen.
Ook voor de creatieve industrie biedt de metaverse nieuwe mogelijkheden. Niki Smit van Monobanda illustreert dat met het door zijn bureau ontwikkelde project Soulpaint. Dit theatrale experiment is gebaseerd op bodymapping. In een virtuele ruimte tekenen gebruikers de contouren van hun lichaam, waarna ze die vullen met kleuren die corresponderen met verschillende emoties. Zo ontstaat een nieuwe, expressieve taal om je innerlijke leefwereld mee te ontdekken en te delen. Momenteel onderzoekt het team of deze tool potentie heeft om ingezet te worden voor therapieën. Het laat zien wat er met positieve ontwerpkracht bereikt kan worden in de nieuwe virtuele realiteit.
DesignDigger schrijft een OPEN CALL uit voor een longread, podcast of beeldessay die deze vraag onderzoekt. Werkbudget is 500 euro, aanmelden voor 12 december. Meer info, zie: Open call – Wat is de rol van design in de metaverse?
Maar één van de hoofdbrekers die tijdens het gesprek voortdurend onder de oppervlakte sluimert, is de monopolie die big tech op dit moment heeft op het reilen en zeilen in de metaverse. En die macht begint al bij de ‘toegangspoort’: de hardware die nodig is om de metaverse te ontdekken. Zo worden VR-brillen op dit moment vooral ontwikkeld, verkocht en beheerd door de bekende grote tech-bedrijven. Dat schuurt: op deze manier controleren zij de hele experience, en krijgen zij toegang tot nóg meer data dan nu. “Een bedrijf als Meta investeert enorm in de metaverse,” zegt Mirjam Vosmeer, onderzoeker van de HvA. “Het is belangrijk om te beseffen dat zij dat alleen doen, omdat ze denken er ook veel te gaan verdienen – met ons, de gebruikers, als verdienmodel.”
“Dit is het moment om wakker te worden, en ons af te vragen hoe we willen dat de metaverse eruit ziet. Om te ontwerpen, kaders te stellen en bedrijven verantwoordelijk te stellen voor hun gedrag.”
Daarnaast ligt er ook een dieper, filosofisch vraagstuk onder de metaverse. Want wordt het een collectieve virtuele wereld, of bevinden we ons daar allemaal in onze eigen bubbel? Denk aan AR-toepassingen in de openbare ruimte, met content die toegespitst is op individueel niveau. Wanneer we onze wereld allemaal op een individuele manier gaan ervaren, in plaats van als collectief: wat gebeurt er dan met de openbare ruimte als gedeeld publiek domein? Mariette van Huijsstee pleit voor de ontwikkeling van een visie op de metaverse vanuit publieke waarden. “Dit is het moment om wakker te worden, en ons af te vragen hoe we willen dat de metaverse eruit ziet. Om te ontwerpen, kaders te stellen en bedrijven verantwoordelijk te stellen voor hun gedrag.”
“Klimaatverandering, sociale ongelijkheid en racisme: die uitdagingen gaat de metaverse niet voor ons oplossen.”
Georgios Athanassiadis – Your Majesty
Een inclusieve virtuele wereld
Een andere kritische overweging is de menselijke aanleg om te streven naar één enkel beeld van perfectie. Dat zorgt er in potentie voor dat de metaverse niet zo inclusief wordt, een effect dat wordt versterkt door de hoge kosten die gepaard gaan met de toegang tot deze wereld. Niet iedereen kan zich immers een VR-bril veroorloven. “De metaverse is geen quick fix om te ontsnappen aan onze bestaande maatschappelijke problemen”, stelt Georgios Athanassiadis van Your Majesty. “Klimaatverandering, sociale ongelijkheid en racisme: die uitdagingen gaat de metaverse niet voor ons oplossen. Alle vooroordelen die we hebben nemen we mee in de virtuele wereld, en dat brengt het risico met zich mee om ze te verergeren.”
Publieke sector aan zet
Hoog tijd voor de publieke sector om zich actief te gaan verhouden tot de metaverse, stellen de experts. De tafelgasten pleiten voor collectieve protocollen om onze maatschappelijke waarden te bewaken in het virtuele domein. Het Rathenau Instituut heeft inmiddels tien geboden voor de digitale samenleving geformuleerd, met daarin bijvoorbeeld voorstellen om de rechten voor je avatar als ‘digitale lijf’ te beschermen, en om de publieke ruimte publiek houden. Het Topteam Creatieve Industrie ziet een kans voor ontwerpers om zich te mengen in de ontwikkelingen. Jann de Waal licht het subsidieprogramma van CLICK-NL toe, dat ontwerpers steunt in het ontwikkelen van toepassingen die maatschappelijke meerwaarde hebben. De nadruk ligt daarbij, naast het betrekken en activeren van een nieuwe generatie ontwerpers, op het verbinden van maatschappelijke doelstellingen, publieke betrokkenheid en commerciële investeringen in de metaverse.
Lees hier het manifest van het Rathenau Instituut: Rathenau Manifest: Stel nu 10 ontwerpeisen aan de digitale samenleving van morgen
Metaverse als plek van empowerment
Tot slot is er nog een hardnekkige mythe die de experts aan tafel adresseren. Werken we toe naar een virtuele dystopie, waarin we over enkele jaren allemaal permanent met een VR-bril door het leven gaan? Nee, zo’n vaart zal het niet lopen, stellen ze. De ‘angst voor het nieuwe’ is van alle tijden, en zagen we ook bij de introductie van de auto, de televisie en het internet. We kunnen dit soort nieuwe technologieën niet tegenhouden, maar de manier waarop we ermee omgaan, wél. Als het aan dit panel ligt, wordt de metaverse een plek van empowerment – in welke vorm dan ook.
Dit programma kwam tot stand dankzij steun van:
