Expo ‘Roaring Twenties’ toont non-binaire feestpakjes en stijlvol minimalisme van toen én nu

Aan de hand van kunst, mode en design vergelijkt The Roaring Twenties de onstuimige jaren twintig van de vorige en deze eeuw. Van revuester Josephine Baker en het badpak voor mannen switcht deze expositie moeiteloos naar Beyoncé en genderneutrale lockdown mode.

* * * * The Roaring Twenties. Museum Kranenburgh, Bergen

Zelfverzekerd heupwiegt Josephine Baker in een topje met tepelkwastjes en een hotpants. In de jaren twintig van de vorige eeuw vierde dit multitalent – ze was danseres, zangers én actrice – grote successen. Met haar opzwepende revue werd deze zwarte vrouw het eerste popidool én activiste voor burgerrechten voor vrouwen en zwarten. Deze historische zwartwit beelden worden afgewisseld met een sprankelende videoclip van Beyoncé, die al zelfverzekerd heupwiegt in een weinig verhullend gouden jurkje. De gelijkenissen tussen deze twee krachtige vrouwen zijn meer dan visueel. Ook Beyoncé is voor miljoenen mensen zowel een sekssymbool als activist.

Deze beelden schieten voorbij in een indrukwekkende video-installatie met een tiental schermen aan het begin van The Roaring Twenties. Deze expositie in Museum Kranenburgh in Bergen (t/m 3 april 2022) wil de overeenkomsten tonen tussen ‘onze’ jaren twintig en die van de vorige eeuw. Natuurlijk is een mooi rond getal – precies honderd jaar geleden! – een voor de hand liggende aanleiding voor historisch vergelijk. Maar hier is meer aan de hand, zo maakt de beeldcollage duidelijk.

Black Lives Matter

Zo werden beide decennia geteisterd door een pandemie; toen Spaanse Griep, nu covid-19. Nog een overeenkomst is een wankele financiële bubbel: de ontluikende aandelenmarkt en moderne speculatie met bitcoins. Grote technologische doorbaken als kunstmatige intelligentie en metaverse versus luchtvaart en de ‘kantoortuin’. De T-Ford en de Tesla. Tiktok versus de eerste Hollywood films. En dus de sociale turbulentie – van vrouwenemancipatie (Josephine Baker) tot Black Lives Matter en #metoo (Beyoncé).

Na deze overrompelende historische introductie legt The Roaring Twenties de kunst, mode en design van deze jaren twintig naast elkaar, overzichtelijk verdeeld over drie zalen en elk met een andere curator. Waarbij vooral mode zich met vlag en wimpel onderscheid. Fascinerend om de frivole feestjurkjes en de Great Gatsby-achtige mannenpakken te zien waaraan de roaring twenties de naam danken. Waarbij de fletse zwartwit foto’s op de muur erachter als een visuele echo weerkaatsen. Het stoere vrouwenpak en de wufte pantalon trois-quarts voor mannen demonstreren hoe ook toen de opvattingen over gender verschoven. Belangrijk detail: de eerste sportkleding is daarbij een krachtige stimulans, zoals de sportbroek voor vrouwen en het hemd-achtige zwempak voor mannen.

lhbtqi-symboliek

Hier tegenover heeft modecurator Liesbeth in ’t Hout het eigentijdse modecollectief Maison The Faux gezet met een installatie van feestelijk-roze thuispakjes en burlesque netkousen voor tijdens de lockdown. Dit feestelijke nihilisme refereert onbekommerd aan zowel lhbtqi-symbolen als geile seks. Het gender-spel wordt nog steeds gespeeld, alleen de regels zijn veranderd. Duran Lantink heeft minuscule paspoppen zeer zorgvuldig aangekleed en in een hoge glazen vitrine geplaatst– alsof je de creaties op een smartphonescherm bekijkt. Pal ernaast staat juist een metershoge opblaaspop van Ninamounah, een ode aan het non-binaire rolmodel Richie Shazam Khan. De emanciperende kracht van mode is door het Amsterdamse modelabel letterlijk uitvergroot.

Minder visueel spektakel maar meer context biedt de zaal met design, gecureerd door ontwerper Wieki Somers. De vernieuwingsdrang uit de vorige eeuw is zichtbaar gemaakt met stoel die door Gerrit Rietveld uit één aluminiumplaat is gevouwen of de abstracte – je zou ook kunnen zeggen: kubistische – patronen van de Bauhaus-stoffen, waarvan de kleuren op bijna-wetenschappelijke manier waren gecomponeerd. En niet te vergeten de chaisse longue LC4 van Le Corbusier en Charlotte Perriand, een zitmachine met bewegende onderdelen.

Minimalisme met neonlicht

Deze design klassiekers zijn gecombineerd met eigentijds design. Soms associatief, zoals de werktafel Inside Outside van het duo Minale Maeda waarvan de 3D-print en maakinstructies gratis zijn te downloaden die naast een houtejn stoel met doe-hetzelf-uistraling van (alweer) Gerrit Rietveld staat. Soms op basis van het maakproces: het industriële persglas van Piet Zwart naast 3D-geprinte glazen van bioplastic van ontwerpduo Klarenbeek & Dros. Maar alleen esthetisch kan ook. Het Tube Light waarbij Eileen Gray door gebruik te maken van de nieuwe neon-techniek de lamp reduceerde tot een smalle staande streep. Ernaast staat de minimalistische Metal Sherwal Bench van Hozan Zangana, ook niet meer dan een gekrulde staalplaat.  

Minder goed uit de verf ten slotte komt het historische vergelijk met beeldende kunst. Veel meer dan thematische en inhoudelijk overeenkomsten in de schilderijen biedt het niet. Een schilderij van Charley Toorop van etende vrienden en een plak-en-knip-doek van Erik van Lieshout met eenzelfde tafereel biedt niet echt nieuwe perspectieven op kunst van toen en nu. Zeker, hier wringt dat de eigen collectie met Bergense schilders van John Rädecker en Kees Maks het vertrekpunt moest zijn. Dat is nu eenmaal geen (schilder)kunst die uitblinkt is radicaal activisme, zoals zoveel hedendaagse kunst. Maar er kon toch ook digitale nft-kunst of ruimtelijke installaties tegenover gezet worden?

Een volledig historisch beeld geeft The Roaring Twenties dan ook niet. Ook zijn de historische parallellen soms wat vergezocht. Dat de hippe werkpakken van Bonne Suits zijn geïnspireerd op de industriële overalls uit de oorlogsindustrie van een eeuw geleden gelooft toch (bijna) niemand. Het zijn juist de kleine overeenkomsten, de originele gedachtesprongen van de curatoren en de veelzeggende details die een fascinerende inkijk geven in hoe kunstenaars en ontwerpers toen én nu reageren op en snel veranderende tijd.