In samenwerking met BNO blikt DesignDigger terug op 2021. Aanleiding is de lancering van Dutch designers Yearbook. In dit boek wordt het afgelopen jaar samengevat: van de prijswinnende ontwerpen tot de beeldbepalende studios’en projecten. En natuurlijk een overzicht van de hoogtepunt van afgelopen designjaar. De vijf belangrijkste ontwikkelingen staan hieronder op een rij:
In gesprek met de natuur
Onze biosfeer zucht en kreunt onder de verwoestende invloed van de mens, die overal zijn sporen na laat. Dat vraagt om een herwaardering van de natuur en een heroverweging van ons antropocene gedrag. Niet langer is human centered het logische vertrekpunt voor ontwerpers. Met een natuur-inclusief perspectief wordt rekening gehouden met al het leven op aarde – en zelfs de aarde zelf. Daarbij kiezen ontwerpers verschillende perspectieven.
Het passende sluitstuk van dit natuur-inclusieve jaar was de grootse manifestatie Re:Nature in Den Bosch dat ‘in gesprek wil starten met de natuur’. Dat begint met luisteren. Thijs Biersteker laat daar zien hoe met zijn beklemmende installatie Whither die de ontbossing van de Amazone blootlegt.
Met de expositie The World As We Don’t Know It in de Droog Gallery in Amsterdam pleitte curator en Droog-oprichter Renny Ramakers voor een nederiger houding van de mens. Dat de natuur ook het uitgangspunt kan zijn voor duurzamer ontwerpen toonde de grootse manifestatie Design by Nature in De Fundatie in Zwolle. Ook het Nederlandse paviljoen op de Architectuur Biënnale van Venetië gaf met de bijdrage Multispecies Urbanism van ontwerper/kunstenaar Debrah Solomon een praktische handleiding hoe niet-menselijke organismen en ecologie een plek in onze steden kunnen krijgen.
Lees ook: Kunst en natuur versmelten steeds meer. Hoe is te zien op deze 7 actuele exposities
Musea zoeken – en vinden – nieuwe presentatievormen
Door de corona-maatregelen waren de culturele instellingen meer dicht dan open. Veel musea storten zich op online-exposities. Met wisselend succes, een digitale presentatie is tenslotte wat anders dan een conservator met selfiestick op zaal laten lopen. Museum Boijmans van Beuningen gaf het positieve voorbeeld met De Afbreekeconomie, een website die fungeert als een interactieve zapexpositie. In deze innovatieve webtentoonstelling navigeer je vrij langs de installaties van Joep van Lieshout, de duurzame algenproductie van Studio Klarenbeek & Dros en posters van grafisch ontwerpduo Koehorst In ’t Veld.
Het verschil met de gangbare statische opstelling in een museumzaal is dat je over schouder van de ontwerper meekijkt naar het maakproces. En dat deze expositie altijd open is. Al even inventief was de opening van het nieuwe Depot van het Rotterdamse museum, het eerste publiek toegankelijke kunstdepot ter wereld. In spectaculaire spiegel-architectuur kan het publiek kennis maken met de verborgen collectie; ook de werkzaamheden aan het beheer en onderhoud van de collectie zijn te zien. Het museum is klaar voor de 21ste eeuw.
Lees ook: Alles moet kapot in online-expositie ‘De Afbreekeconomie’ van Boijmans
Designweeks – van meer naar genoeg
Na de mislukte online-editie van de Dutch Design Week in 2020 waren alle ogen in september 2021 gericht op de Milan Design Week, het eerste internationale designevent dat weer ‘live’ ging. Hoewel veel bezoekers de bescheiden opzet waardeerden, voelde het ook wat vluchtig en oppervlakkig. Dus was de vraag: heeft het design event nog wel een toekomst? En zo ja, hoe ziet die er dan uit? Afgaande op de geslaagde Dutch Design Week 2021 wordt dat een meer lokaal event met een sterk gecureerde inhoud.
Onder de noemer The Greater Number gaf DDW een krachtig signaal af dat een economisch systeem gebaseerd op onbelemmerde groei niet langer houdbaar is. Exemplarisch was het optimistische Hara Hachi Bu Village waar ontwerpers én bezoekers samen oefenden in genoegen nemen met 80 procent. Op deze DDW-editie was ook de bezoeker geen consument meer maar een deelnemer. Van steeds méér naar genoeg voor iedereen – het zou zomaar de toekomst van design events kunnen zijn.
Lees ook: DDW2021 COLUMN #SLOT – De aarde zelf is topattractie op circulair circus van klei, modder en schimmels
Nieuw in het theater: design!
Aan het aftasten van het eigen vakgebied komt maar geen einde. De ontwerper kan inmiddels ook activist, uitvinder, sociaal werker, journalist zijn. Deze veranderende rollen dwingen de ontwerper naar nieuwe podia te zoeken. Maarten Baas nam al eens de rol aan van filmregisseur en Bart Hess fungeert als dramaturg van tableaux vivants. Nieuw is de rol van theatraal performer. Na festivals als Burning Man nam Studio Drift deze rol van uitvoerend artiest aan door daadwerkelijk naar het theater te gaan. Vier dagen lang werd Carré ‘bespeeld’ met een hoofdrol voor de installatie Ego die Lonneke Gordijn en Ralph Nauta ontwierpen voor de reizende opera Orpheus. Een bijrol was er voor de medewerkers die de paardenbloempluisje één voor één in de kroonluchter Fragile Future peuterden. Het performatieve design is er niet alleen om naar te kijken of te voelen maar vooral te ervaren. Komt dat zien, design op het podium!
Lees ook: DRIFT verheft het maakproces van ‘paardenbloemlamp’ tot een 4-daagse performance in Carré
Fake is het nieuwe echt
Nepnieuws. Augmented realities. Deep fake. Avatars. On- en offline lopen steeds meer door elkaar. Ontwerpers spelen met deze versmelting van analoog en digitaal. Niet voor niets werd productontwerper Audrey Large bij de Dutch Design Awards verkozen tot hét grote talent; haar 3D-geprinte sculpturen lijken gefotoshopt, terwijl haar digitale animaties met de hand lijken geboetseerd. De Dutch Design Award voor Fashion ging naar The Fabricant, een digitaal modehuis dat uitsluitend virtuele creaties maakt.
Maar deze nieuwe realiteit kan ook leiden tot verwarring en zelfs vervreemding – dat was de ondubbelzinnige waarschuwing van de enigmatische manifestatie Fake Me Hard in AVL Mundo in Rotterdam. Wat is echt en wat is nep? Welke informatie is nog te veilig? En wie is verantwoordelijk voor deze vertrouwenscrisis? Het zijn vragen waar het ontwerpveld niet meer omheen kan.