Maar liefst zeven grote manifestaties waarin de natuur een grote rol speelt zijn momenteel te zien in toonaangevende musea en biënnales. Dat kan geen toeval zijn. Onze biosfeer zucht en kreunt momenteel onder de verwoestende invloed van de mens. Geen enkel onderdeel van het leven op aarde ontkomt nog aan de mens, die overal zijn sporen na laat. Dat vraag om een herwaardering van ons gedrag.
Deze zes manifestaties bieden daartoe verschillende perspectieven. Bijvoorbeeld een preview op een toekomst waarin natuur een museumstuk wordt. Of aandacht voor de aarde zelf – letterlijk als bodemgrond – als vertrekpunt van een nieuwe, wederkerige relatie tussen mens en natuur. Natuurlijk speelt design daarbij een grote rol; de creatieve makers willen het initiatief overnemen van de grote bedrijven in de toekomst van de aarde. Wellicht met een uitgestrekt wereldbos tegen de opwarming van de aarde. Grote uitdagingen vragen om een groot gebaar.
LIFE – Olafur Elliasson. Fondation Beyeler, Basel
Voor de grootse manifestatie LIFE in Fondation Beyeler sloopte de IJslandse kunstenaar Olafur Eliasson bijna een complete glazen gevel uit dit private museum in Basel. Vervolgens liet hij gifgroen water het museum instromen. Daarmee wordt het museum verbonden met de vaste vijver voor de entree, dat ook werd gevuld met dat groene water. Binnen moeten bezoekers navigeren door een netwerk van looppaden over dat water, dat met kweekalgen bijna fluorescerend is gemaakt. Neemt de natuur hier het museum over? Of is dit een preview op een toekomst waarin natuur een museumstuk wordt? In elk geval biedt Eliasson een compleet nieuwe sensorische ervaring van het museum. Het was niet voor het eerste dat Eliasson de grenzen tussen artificieel en natuurlijk als uitgangspunt neemt en oprekt Zijn grote doorbaak was The Weather Project, een imitatie zon bestaande uit projecties, spiegels en kunstmatige mist in de Tate Modern in Londen. Met LIFE gaat hij nog een stap verder in zijn jarenlange inspanning om “het leven niet vanuit een mensgericht perspectief te beschouwen”, aldus de kunstenaar zelf.
De expositie is inmiddels helaas gesloten. Maar online is er nog volop te zien en horen, met films op Youtube, geluidsfragmenten van de muziekconcerten die wekelijks in de avonduren werden uitgevoerd, variërend van klassieke strijkjes tot abstracte elektronische soundscapes. In elk geval niet te missen is deze podcast van de BBC: BBC World Service – In the Studio, Olafur Eliasson: Creating “Life”
The World As We Don’t Know It – A New Bond Between Humans and Earth. Droog Galley. 23 september 2021 t/m 12 januari 2022
Voor de expositie The World As We Don’t Know It nodigde curator en Droog-oprichter Renny Ramakers negentien internationale kunstenaars die met hun werk reageren op de klimaatcrisis . De expositie is te zien in de Droog Gallery in Amsterdam. Allemaal pleiten ze voor een andere relatie tussen mens en aarde, een andere manier om de samenleving in te richten. Twee nauw verwante denklijnen vormen de rode draad van de tentoonstelling: een meer bescheiden rol voor de mens op deze aarde en een nauwere relatie tussen ecologie en ethiek.
Niemand kan ontkennen dat we midden in een klimaatcrisis zitten. Essentieel is volgens Ramakers dat op een andere manier naar onszelf en onze plaats in het ecosysteem wordt gekeken. “We moeten heroverwegen, nieuwe regels maken. We moeten de notie van de wereld zoals we die kennen uitroeien.” De kunstwerken in de tentoonstelling kunnen daarbij als leidraad dienen. Speciaal voor deze tentoonstelling maakten filosoof Maarten Doorman en filmmaker Eva van Pelt drie korte films met de titel Rethinking. Onder het motto Power to the Planet organiseren Farid Tabarki en Rindert de Groot van Studio Zeitgeist een reeks evenementen die verschillende mogelijke revoluties en hun gevolgen voor de maatschappelijke orde onderzoeken vanuit het uitgangspunt “What If”. Bezoekers van de tentoonstelling worden uitgenodigd om actief deel te nemen.
Who is we? Nederlands paviljoen, Architectuur Biënnale van Venetië. T/m 27 november
Voor deze 17de editie van de Architectuur Biënnale van Venetië koos de Libanese architect en hoofdcurator Hashim Sarkis het thema, How Will We Live Together? Een actuele vraag die ontwerpers uitdaagt te denken over meer diverse en sociale steden om zo een tegenwicht te vormen tegen groeiende financiële ongelijkheid, politieke polarisatie en klimaatbedreigingen. Het Nederlandse paviljoen reageert op deze vraag met een wedervraag: Who is we? Een natuur-inclusief perspectief van kunstenaar Debra Solomon op onze samenleving is een van de uitgangspunten van deze manifestatie. (Het meerstemmige perspectief wordt verzorgd door architect Afaina de Jong). Want ook de niet-menselijke organismen en ecologie verdienen een plek in de vormgeving van onze steden en daarmee ook onze toekomst.
Multispecies Urbanism heet de bijdrage waarmee Solomon onze relatie met het meer-dan-menselijke verkent, zoals de bodem en het bodemleven voor een rechtvaardige stedenbouw. De aarde als letterlijke basis van een nieuwe, wederkerige relatie tussen mens en natuur dus. Buiten voor de entree van het paviljoen staan levensgrote rhizotrons – een ruimtelijke installatie en wetenschappelijk instrument waarin een levende bodem en wortelsystemen zichtbaar worden – opgesteld. Als een bevestiging dat de bodem een wezenlijke rol speelt bij stedenbouw. In het paviljoen deelt Solomon een aantal onderzoeksmethodes en instrumenten die ze inzet om onder andere in Amsterdam Zuidoost een voedselbos van 55 hectare te realiseren in samenwerking met een praktijkgemeenschap bestaand uit zo’n 75 buurtbewoners.
Design by Nature. De Fundatie Zwolle. T/m 3 oktober
Hoe kan de wereld gered worden van de klimaatcrisis? Is er schoonheid te vinden in duurzaamheid? In het besef dat de natuur de mensheid hoe dan ook zal overleven omhelzen verschillende kunstenaars de natuur als bron voor het ontwerpen van een duurzame wereld. In Design by Nature tonen zij de inventiviteit én de schoonheid van toegepaste kunst, gebaseerd op de natuur, en dat allemaal in onze dagelijkse huiselijke omgeving. Het gaat in deze tentoonstelling om het bouwen van huizen en het inrichten daarvan met biobased materialen.
Centre piece is de installatie The Exploded View, een demonstratie van de schoonheid en kracht van biobased en circulair bouwen. Het is een huis op schaal 1:4 dat alle mogelijkheden van biobased en circulair bouwen laat zien. Rond de twaalf materiaalgroepen van het huis tonen de deelnemende kunstenaars hun samenwerking met de natuur. Ze laten zien wat er momenteel allemaal al kan en hoe we stap voor stap naar een duurzame en circulaire samenleving kunnen bewegen. Eerder maakten Lucas De Man en Pascal Leboucq The Growing Pavilion (Dutch Design Week, 2019). Deze nieuwe Future Factory tentoonstelling toont de schoonheid en de mogelijkheden van een nieuwe, circulaire en biobased economie.
Zie video-link naar interview met Lucas de Man tijdens DDW 2020 : DDW-tour DAG 2: Terug naar de natuur met eco-sieraden en een boom-scanner
Design by Nature laat zien dat de creatieve makers het initiatief hebben overgenomen van de grote bedrijven en dat zij de toekomst bepalen. In de zalen van Museum de Fundatie kunnen zowel de bezoekers als de bedrijven die onze huizen van de toekomst zullen bouwen kennismaken met de radicale ideeën van deze kunstenaars.
Re:Nature. Tramkade, ‘s-Hertogenbosch. Van 8 t/m 24 oktober
Ruim dertig kunstenaars en designers geven in Re: Nature hun visie op de relatie tussen mens en natuur met visionaire, urgente en speelse scenario’s voor de toekomst met een rijk programma van kunstinstallaties, tentoonstellingen, workshops, expedities, lezingen en bijzondere diners. Op en rond de industriële Tramkade staan binnen- en buiteninstallaties van onder meer Thijs Biersteker, Jeroen Kooijmans, Tamar Frank, Melanie Bonajo, Tabita Rezaire, Atelier Van Lieshout en Ambassade van de Noordzee.
FOTO Willeke Machiels
Artistiek leider Imke Ruigrok: “50 jaar nadat wetenschappers de noodklok luidden over de klimaatverandering, bevinden we ons nu op een klimatologisch kruispunt, te midden van overstromingen en een pandemie. Kortom: we staan voor grote uitdagingen en kunnen daarbij wel wat inspiratie gebruiken. Het festival is een uitnodiging om onze relatie met natuur te herzien. Veel kunstenaars en designers zijn actief bezig met de uitdagingen van de klimaatverandering. RE_NATURE is een hoopvol festival,”
Landscape works – Piet Oudolf & Lola. Schunck, Heerlen. T/m 17-10-2021
Piet Oudolf is Nederlands’ bekendste tuinontwerper en realiseerde beroemde projecten zoals de High Line in New York. Het gerenommeerde LOLA Landscape Architects onderzoekt en ontwerpt nieuwe manieren om met ‘lost landscapes’ om te gaan, vaak postindustriële locatiea als oude fabrieksterreinen of vergeten stadsranden. Samen onderzoeken deze twee grootheden in landschapsontwerp een zoektocht naar de menselijke schaal in de natuur en een vanzelfsprekende plek van de natuur in de menselijke omgeving.
De expositie Landscape works laat de ideeën en dromen zien van Piet Oudolf en LOLA. De tentoonstelling neemt bezoekers mee op reis en toont de transformatie van publieke tuinen en landschappen over de wereld. Van de High Line in New York, de tuinen van Hauser & Wirth in Somerset, de Star Maze in Tytsjerk naar de Leisure Lane in Parkstad. Maak kennis met het ultieme visioen van Piet Oudolf en LOLA voor de toekomst: een wereldbos tegen de opwarming van de aarde. Een droom die kan beginnen in ieders tuin, klein of groot.
Daarnaast is werk te zien van befaamde kunstenaars als Joseph Beuys, Kie Ellens, Anne Geene, Giuseppe Licari, Geert Mul, Darcy Neven, Vijai Patchineelam & Adrijana Gvozdenovic, Sanne Vaassen. Met nieuw en bestaand werk bieden zij een bijzonder perspectief op zowel de praktijk van het landschapsontwerp als op grotere vraagstukken zoals klimaatopwarming en de werking van de natuur op onze gezondheid.
In samenwerking met uitgeverij nai010 presenteert SCHUNCK een gelijknamige publicatie die vanaf de opening van de tentoonstelling beschikbaar is. Bestellen kan hier: Landscape Works with Piet Oudolf and LOLA – Fabian de Kloe, Peter Veenstra, Joep Vossebeld | Nai010
Sonsbeek 20 -> 24. Arnhem/ Museum Kröller-Müller. Nog tot 2024
Sonsbeek 20 -> 24 is een binnen en buitententoonstelling in het gelijknamige park in Anrhem tot aan Museum Kröller-Müller in Otterlo, met in totaal dertien binnen- en buitenlocaties. Interactie tussen natuur kunst en bezoekers staat centraal, zeker op de dertien buitenlocaties. Er is een overvol programma met workshops, performances en radio – elke manifestatie biedt weer een andere beleving. Naast bekende Nederlandse namen als Jennifer Tee en Wendelien van Oldenborgh staat er kunst van veelal onbekende kunstenaars uit Iran, Ghana, Filippijnen, Colombia, Kameroen en India. Veel daarvan waren niet eerder hier te zien.
Hoogtepunten zijn volgens De Volkskrant: “Werken, zorgen, bouwen: wie arbeid wil begrijpen moet niet alleen kijken naar de mens, maar ook naar de natuur, laten de kunstenaars van Sonsbeek zien. Zo plaatst Mae-Ling Lokko het werk van schimmeldraden, die ondergronds zorgen voor een gezonde aarde, letterlijk op een voetstuk. Zij bouwde van deze slimme schimmels een omgekeerde koepel die in Sonsbeek Park boven de grond hangt als een reusachtig vangnet. Ook in het takkenpatroon dat Jennifer Tee in het gras naast de watervallen in Sonsbeek Park aanlegde komen mensenwerk en de natuur samen. De vorm, die tegelijk doet denken aan bomen en aan longen, is gelegd in handgemaakte bakstenen met boomblaadjes erop gedrukt. Een ode, onder meer, aan de manier waarop bomen de wereld van schone lucht voorzien.”