Radical Austria – Everything is Architecture in Designmuseum Den Bosch zoomt in op de geestverruimende, grensverleggende en maatschappijkritische werken van de Oostenrijkse avant-garde in de jaren zestig en zeventig. Deze groep Oostenrijkse ontwerpers liet zich niet begrenzen door traditionele ontwerpdisciplines en maakte gebouwen, omgevingen, objecten, mode, performances, meubilair en zelfs ervaringen. Getoond worden werken van onder andere Coop Himmelblau, Haus-Rucker-Co, Zünd-Up, Walter Pichler, Valie Export, Hans Hollein, Angela Hareiter en Raimund Abraham.
De expositie opent – indien de huidige versoepeling van de Corona-maatregelen door gaan – op 21 april. Als aftrap wordt op maandag 12 april om 15.30u een virtuele rondleiding gegeven door tentoonstellingsmaker Bart Lootsma en designjournalist Jeroen Junte. Lopend door het museum tonen zij de hoogtepunten uit de tentoonstelling; van psychedelische opblaasgebouwen tot choquerende performances en van cultische steden tot cybernetische mode. Op verschillende plekken gaan de twee in gesprek met experts en fans van deze periode in de kunst- en designgeschiedenis. De virtuele expeditie is live te zien op de Facebook-pagina en het Youtube-kanaal van het museum. Ontvang je liever een link via e-mail? Meld je dan hier aan.
‘Alles ist architectuur’
Wat de Oostenrijkse avant-garde uniek maakt, is hun fascinatie voor het lichaam en het feit dat hun ontwerpen vaak verder reikten dan de tekentafel. Bijna alles is ook echt uitgevoerd en is te zien in de tentoonstelling. Ontwerper Hans Hollein stelde Alles ist architectuur, en vanuit die gedachte gaven zij hun visie op de wereld daadwerkelijk vorm in alle mogelijke disciplines: van opblaasbare onderkomens tot performances en van mode tot meubilair.
Na het gedwongen isolement van de nazi-tijd zochten Oostenrijkse kunstenaars en ontwerpers vanaf de jaren vijftig weer aansluiting bij de nieuwste internationale ontwikkelingen in cultuur en technologie. Ze ontwikkelden daaruit een geheel eigen, brisante mix van maatschappij- en technologiekritiek. Ze speculeerden en experimenteerden al vroeg met cybernetica, ruimtevaart, drugs, popcultuur, media, gender, feminisme en milieuproblematiek. Geïnspireerd door de opkomende popcultuur organiseerden ze zich collectief improviserend naar het voorbeeld van psychedelische rockgroepen.
FOTO Pictoright Amsterdam 2021.
Door de combinatie van ongeremdheid en analyse is de Oostenrijkse avant-garde niet alleen een van de radicaalste van de jaren zestig en zeventig, maar ook een voorloper van veel ontwikkelingen die vandaag hun beslag krijgen op het gebied van internet en media – denk aan virtual reality – en in het Posthumanisme, waarin de mens niet langer centraal staat, maar is opgenomen in een grotere, door verschillende technologieën bepaalde omgeving. Radical Austria – Everything is Architecture laat zien hoe er in Oostenrijk al in de jaren zestig en zeventig kritisch over deze ontwikkelingen werd nagedacht en hoe dat zijn weerslag vond in mode, design en architectuur.
FOTO Privé archief Hollein
Bart Lootsma is historicus, criticus en conservator op het gebied van architectuur, design en beeldende kunst. Hij is professor in architectuurtheorie aan de Universiteit van Innsbruck en was redacteur van verschillende publicaties als Forum, ARCHIS, de Architect en GAM. Als (gast)curator werkte hij aan ArchiLab 2004 in Orléans en het Montenegrijnse paviljoen op de Biënnale van Venetië in 2016. Zijn boek Superdutch (2000) is nog steeds toonaangevend in het denken over de Nederlandse architectuur van rond de eeuwwisseling.
Avant-gardes en Posthuman
Design Museum Den Bosch heeft een traditie van het maken van tentoonstellingen over avant-gardes. Zo toonden we eerder De laatste avant-garde over de radicale vormgeving in Italië van 1966 tot 1986 (2017) en Modern Nederland 1963-1989. De vormgeving van een gidsland (2019). Door nu ook de blik op Oostenrijk te richten, worden de overeenkomsten en vooral ook de verschillen tussen de naoorlogse design avant-gardes zichtbaar. Het idee voor deze tentoonstelling komt voort uit het onderzoek dat de conservatoren deden voor de tentoonstelling BodyDrift – Anatomies of the Future die in de zomer van 2020 te zien was. BodyDrift ging over de manier waarop kunstenaars en ontwerpers denken over de toekomst van het menselijk lichaam. Niet alleen hedendaagse makers kwamen aan bod: de blik werd ook gericht op hoe men in de jaren zestig en zeventig ontwierp voor de mens van de toekomst. Hier kwam het werk van de Oostenrijkse avant-garde op ons pad. Een tijdvak waar in Nederland ten onrechte nog weinig aandacht voor is geweest met indrukwekkende projecten die nog steeds relevant zijn vandaag de dag.