Meer dan 20 duizend A4-tjes zijn gevouwen in verschillende vormen, zoals het hoedje en het bootje maar ook een abstracte origamiconstructie. De papieren vellen zijn in een decoratief patroon gelegd dat vaag doet denken aan een Perzisch tapijt maar dan van 20 bij 25 meter. Achteloos ligt dit kunstzinnige tapijt op de betonnen vloer van een leegstaande Philips-fabriek in Eindhoven. Het is vervaardigd door We Make Carpets, een collectief van drie alumni van de Design Academy Eindhoven (Marcia Nolte, Stijn van der Vleuten & Bob Waardenburg) als onderdeel van de Dutch Design Week 2013.
Ik zag het, en dacht: wáár-om? Gekkenwerk toch, duizenden vellen papier eerst vouwen en vervolgens in een verfijnd patroon uitleggen. Uitsloverij misschien ook wel; een wanhopige poging van drie ontwerpers om op te vallen. Wat het niet is in elk geval, dit zinloze papiertapijt, is design. Dacht ik toen.
Van straat naar museum
Het zijn inderdaad geen kostbare hebbedingen die We Make Carpets maakt. Van duizenden fritesvorkjes, pleisters, cocktailparasolletjes, schuursponsjes, bouten en moeren en andere wegwerpartikelen bouwden ze de afgelopen vijf jaar meer dan veertig tapijten. Deze installaties zijn kwetsbaar en worden hooguit enkele weken geëxposeerd in het Stedelijk Museum en, in MU in Eindhoven en designevents als Indaba maar ook in winkeletalages of gewoon op straat.
De arbeidsduur varieert van twee dagen tot een hele werkweek. Het kleinste vloerkleed is van gebruikte nietjes en meet amper 15 bij 20 centimeter. Het grootste bestaat uit tienduizenden bakstenen en stoeptegels die op een bouwkavel zijn uitgelegd tot een straattapijt van 17 bij 25 meter. Dit stenen landschap lijkt van dichtbij op een slordig opgebroken straat maar oogt van veraf als een archetypisch kroegtapijtje, zo van de stamtafel gewaaid.
Broos houtje-touwtje design
Deze houtje-touwtje tapijten zijn een ode aan het meest alledaagse design. Zo laat We Make Carpets ons nietszeggende gebruiksvoorwerpen goed bestuderen, en dan nog eens. Dat vloerkleed dat lijkt opgebouwd uit bruine pixels, zijn dat nou echt repen Mars en Snickers, één voor één uit de wikkel gescheurd en vervolgens in een ingenieus patroon in rijen gelegd en gestapeld? En dat kleurrijke wandtapijt met een verassend geometrisch patroon, is dat inderdaad gemaakt van 30 duizend wasknijpers en 600 meter waslijn?
Ook de schoonheid van deze collages geeft zich – net als het ingenieuze ding dat een wasknijper eigenlijk is – niet meteen prijs. Daarbij zijn ze broos en kwetsbaar: één tochtbries door een openstaande deur en honderden manuren papiervouwen en rangschikken worden in luttele seconden weggevaagd. Dus kijk ik nog eens goed nu het nog kan.
De keuze voor tapijten is geen toeval. Ooit was het geweven vloerkleed een uitdrukking van rijkdom, status en macht. Een beetje Perzisch tapijt telt zo 100 duizend knopen, stuk voor stuk met de hand gelegd. Eenzelfde ambachtelijke precisie wordt ook toegepast door We Make Carpets. Pas als elk A4-tje op de juiste plek is gevouwen en op de juiste plek in een complex patroon is geplaatst, dan ontstaat er iets moois. Dat rangschikken doen de drie ontwerpers zittend op hun knieën. Een devote houding die toewijding, ja zelfs nederigheid uitstraalt. Werden alle producten maar met dezelfde aandacht gemaakt als een schijnbaar nutteloos tapijt van kopieerpapier.
Kritiek op overconsumptie
Tegelijkertijd levert We Make Carpets met deze tijdelijke installaties ook een venijnig commentaar op de verspillende keerzijde van de consumptiemaatschappij waaraan ook design debet is. De ontelbare satéprikkers en lucifers die in een eindeloze herhaling zijn neergelegd, doen mij ruw beseffen hoeveel van deze voorwerpen ik elke dag weer weggooi. Dit ongemakkelijke besef wordt versterkt doordat We Make Carpets uitsluitend tijdelijke installaties maakt. Ook die 20 duizend A4-tjes gaan als de expositie is afgelopen straks gewoon mee met het oud-papier.
We Make Carpets tast de grenzen af tussen design, prullaria uit de keukenla en afval. Maar ook de verspilling van energie en materiaal wordt messscherp aan de kaak gesteld met de vermenging van kostbaar handwerk en goedkope wegwerpartikelen. De schoonheid en kwetsbaarheid van het alledaagse wordt met monnikenwerk geopenbaard in een zorgvuldig vormgegeven object. Voor mij is de wasknijper nooit meer hetzelfde na het zien van een kleurrijke mozaïek van We Make Carpets.
Het boek We Make Carpets. Site Specific Works is verkrijgbaar via uitgeverij Lecturis.