Wie wordt directeur van Het Nieuwe Instituut? Dit zijn de kanshebbers!

Met het vertrek van Guus Beumer is de prestigieuze post van Algemeen & Artistiek directeur van Het Nieuwe Instituut vrij. De sollicitatieprocedure is inmiddels in gang gezet. Een eerste ronde waarin zes á zeven personen worden uitgenodigd voor gesprek is de voorspelbare gangbare gang van zaken. Daarom hier evenzoveel kanshebbers voor deze prestigieuze betrekking.

Of onderstaande personen ook daadwerkelijk hebben gesolliciteerd – of überhaupt in de running zijn – staat natuurlijk helemaal niet vast. Deze lijst is dan ook geenszins een waarheidsgetrouwe afspiegeling van de sollicitatieprocedure. Het is vooral een verkenning van het profiel waaraan een geschikte kandidaat moet voldoen. En wees eerlijk, raden wie de nieuwe directeur van HN wordt is op dit moment toch spannendste gezelschapsspel van de creatieve industrie?

De gedoodverfde kandidaat: Timo de Rijk

Her en der dook zijn naam al op. Niet verwonderlijk, want na een hoogleraarschap in Delft en Leiden beschikt Timo de Rijk over ruime kennis van alle ontwerpdisciplines – van architectuur tot grafisch. Hoewel mode wellicht niet zijn sterkste kant is. Wat dan weer wordt gecompenseerd met een uitgebreid (inter)nationaal netwerk. Bovendien voldoet De Rijk aan de kwalificatie dat “het verbreden en verdiepen van de publieke waardering is een principieel uitgangspunt”, zoals in de vacatureomschrijving staat. Met het Design Museum Den Bosch heeft hij met Het Design van het Derde Rijk laten zien goed aan te voelen hoe je een blockbuster neerzet. Sterker nog, hij heeft het hele museum op de kaart gezet. Hij lijkt het er naar zijn zin te hebben dus het is helemaal niet gezegd dat hij zich wil wagen aan de slangenkuil in het gebouw van Jo Coenen. Aan de andere kant, de komende jaren zullen zeker in een gemeentelijk museum als het Designmuseum Den Bosch de budgetten schraal zijn. Dan is HNI met zijn vaste jaarlijkse budgetten en BIS-status natuurlijk een veilige vluchtheuvel.

Maar in de advertentie staat nadrukkelijk “Het vieren en stimuleren van diversiteit in brede zin (blikrichtingen, denkbeelden, cultuur, leeftijd, gender, seksuele voorkeur, geloof etc.) is een belangrijk aandachtspunt van Het Nieuwe Instituut.” Oftewel, als een witte man van middelbare leeftijd, behorend tot het establishment bovendien, ligt niet voor hand. De Rijk staat bij aftrap van de sollicitatiewedstrijd dus al met 1-0 achter. Daarom is…

De gedroomde kandidaat: Samir Bantal

Als directeur van AMO, de denktank van architectenbureau OMA, heeft Samir Bantal zich ontpopt tot een scherpe denker die de tijdgeest zeer goed aanvoelt. Met AMO buigt hij zich over de impact van digitalisering en de toename van technologie in een stad en de samenleving. Inderdaad, precies de thema’s waar HNI zich ook over zou moeten buigen. Bovendien drukte hij een groot stempel op Rem Koolhaas’ tentoonstelling Countryside, the future in het Guggenheim museum in New York. Van 2003 tot 2007 werkt Bantal ook al eens bij OMA, onder meer aan Image of Europe, een tentoonstelling over de geschiedenis en betekenis van de Europese Unie (met onder meer een nieuw ontwerp voor de Europese vlag). Ook werkte hij aan een masterplan voor Riga Port City en verschillende tentoonstellingen voor de Architectuurbiënnale van Venetië. In de tussenliggende jaren voordat hij 2015 terugkeerde werkte Bantal voor de Japanse architect Toyo Ito en was hij associate professor architectuur en stedenbouw aan de TU Delft.

Bantal is kortom zeer verweven met de architectuur. Terwijl nu echt het moment daar is om juist af te rekenen met het imago van een architectuurinstituut, niet voor niets valt in sommige architectuurkringen nog halsstarrig de naam NAI in discussies over de koers van Het Nieuwe Instituut. Een architect aan het roer kan dan zomaar oude sentimenten aanwakkeren in een organisatie die juist alle ontwerpdisciplines evenredig moet vertegenwoordigen. Daarom is…

De voor de hand liggende kandidaat: Saskia van Stein

Vrouw, queer en activistisch. Maar niet alleen daarom is Saskia van Stein zeer in touch met de tijdgeest. Zij is hoofd Critical Inquiry Lab van DAE en gaf daarvoor les aan de KABK. Zij was jarenlang voorzitter  van de jurycommissie Young Talent van de Dutch Design Awards. Zij weet daardoor telkens weer exact wat de nieuwe ontwerpgeneratie bezig houdt. In Maastricht was zij jarenlang directeur van Bureau Europa, dat zij van een dependance van het NAI transformeerde in een prikkelende plek met eigenzinnige exposities. Naast haar promotie aan de TU Eindhoven over Walt Disney werkt zij inmiddels freelance als onderzoeker en tentoonstellingsmaker en is dus beschikbaar. Zij klust zelfs regelmatig bij voor HNI.  

Maar de loopbaan Van Stein, die ooit begon als curator bij het NAI, is zeer verweven met de vertrekkende directeur Guus Beumer. Haar aanstelling zou zomaar een voortzetting van het ‘oude’ HNI betekenen. Terwijl de roep om een nieuwe koers wel heel luid begint rond te zingen. Bovendien geldt zij als zeer academisch – hoe abstracter en ondoorgrondelijker, hoe beter Van Stein tot haar recht lijkt te komen. Wat niet per se in lijn valt met een toegankelijk publieksprogramma.  Daarom is…

De verrassende kandidaat: Mieke Gerritzen

Niet alleen heeft Mieke Gerritzen een lange track record. In de jaren negentig was zij één van de eerste ontwerpers die betrokken raakte bij de ontwikkelingen rondom digitale media in Nederland. Zij organiseerde en produceerde tal van culturele evenementen en producten als films, publicaties en events zoals The International Browserday in New York, Berlijn en Amsterdam en The Biggest Visual Power Shows in Amsterdam en Los Angeles. Ook was zij van 2002 tot 2009 hoofd van de design afdeling van het Sandberg Instituut, de masteropleiding van de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam, waar Gerritzen zelf studeerde. Van tot 2011 tot 2017 was zij directeur van het Museum of the Image in Breda (voorheen het Graphic Design Museum). Aansluitend richtte zij The Image Society op, waarmee zij netwerken creëert met verschillende designers, schrijvers en kunstenaars. Zo nam zij in 2018 de Droog Gallery over met de maandenlange manifestatie Het Design Loket.

Essentieel: Gerritzen beschikt over de gevraagde “kennis van en een visie op digitale – en andere technische ontwikkelingen en hun mogelijke impact op de ontwerpsector”, zoals omschreven in de vacature. En niet onbelangrijk: zij is zelf een ontwerper. HNI ligt geregeld onder vuur en gebrek aan draagvlak bij de achterban (lees: ontwerpers en architecten) dus dat kan gezien worden als een pre. Maar HNI is ook een organisatie met meer dan honderd werknemers en is kind aan huis op bijvoorbeeld het Ministerie van OCW. Heeft Gerritzen de bestuurlijke ervaring en diplomatieke kwaliteiten die dat verreist? Daarom is…

De veilige kandidaat: Clayde Menso

Clayde Menso heeft een enorme ervaring opgebouwd als bestuurder in de Amsterdamse en landelijke culturele sector. Zo was hij onder meer vier jaar directeur-bestuurder van het Amsterdams Fonds voor de Kunst en zes jaar programmamanager Cultuur bij Stichting DOEN. Nu is hij algemeen directeur van Amerpodia B.V. en heeft hij de leiding over de vooraanstaande culturele debatcentra en theaters De Rode Hoed, Felix Meritis, De Nieuwe Liefde en het Compagnietheater. Een leuke baan maar ook daar zal het geen zang en dans zijn op dit moment, aangezien deze instellingen al meer dan een jaar dicht zijn. Bovendien heeft hij ambities, gezien de veelheid van nevenfuncties: lid van Lid van de Raad van Toezicht van Het Nationale Theater in Den Haag, de Raad van Toezicht van film- en muziektheater Lantaren/Venster in Rotterdam, selectiecommissie adviseurs Mondriaan Fonds, de Raad van Toezicht van het Jeugdcultuurfonds en van de Benoemingenadviescommissie van de Raad voor Cultuur.

Maar is Menso de man die voor een onderscheidende inhoudelijke koers kan bewaken. En kan hij als echte ‘polderbestuurder’ de sluimerende internationale ambities van het HNI waarmaken? Daarom is…

De internationale kandidaat: Joseph Grima

Bij elke post bij een internationale architectuurbiënnale, buitenlandse designacademie, mondiale onderzoeksintstelling of topmuseum die de afgelopen jaren vrijkwam circuleerde één naam steevast: Joseph Grima. Wat ook wel weer begrijpelijk is. De op Malta geboren Brit Grima is een opgeleid als architect maar werkt nu vooral als criticus, curator en redacteur. Zijn voornaamste job is de creative director van Design Academy Eindhoven. Daardoor kent hij de Nederlandse sector goed, terwijl zijn internationale netwerk onovertroffen is. Als voormalig hoofdredacteur van Domus, het oudste designmagazine ter wereld, kan hij HNI in verheffen tot een kosmopolitische instelling van mondiale statuur.

Grima manoeuvreert soepel tussen de architectuur, mode en design, waarbij hij zijn scherpe, kritische blik altijd bewaart. Als oprichter van de vermaarde denktank Space Caviar weet hij geen ander wat de maatschappelijke knelpunten zijn van morgen en overmorgen. Maar Grima is ook een usual suspect. Moet het HNI niet verrassen met experiment en avontuur? Is een in Nederland nog onbekend talent uit het buitenland dan niet een betere keuze? Daarom is…

De outsider(s): ?

HNI is een eigenwijs instituut, dat vaak een onnavolgbare eigen koers vaart, zoveel is de afgelopen acht jaar wel duidelijk geworden. Een compleet verrassende keuze is daarom niet ondenkbaar. Denk aan architect/onderzoeker Afaina de Jong, divers én feminist en zowel co-curator van het Nederlandse paviljoen op de Architectuur Biënnale als de pas benoemde hoofd Contextual Design aan DAE. Nog spannender: niet één persoon maar een directieteam dat HNI bij de hand neemt, met één of meerdere van bovengenoemde kandidaten. Ook niet ondenkbaar, iemand uit de eigen gelederen? Marina Otero Verzier lijkt dan goede papieren te hebben, ook als het nieuwe hoofd van Social Design aan DAE. Of misschien wordt het juist wel een oude rot, met visie en gezag. Floris Alkemade, waarom ook niet? Hoe dan ook, eind februari is een naam bekend…