Op 4 juni geeft de Raad voor Cultuur een advies aan minister Engelshoven van OCW over welke van de drie meedingende instellingen de jaarlijkse 1 miljoen euro krijgt om een Futurelab te starten. De kanshebbers worden volgens het journalistieke adagium van ‘wie wat waar’ gewikt en met plussen en minnen gewogen. Wordt het Complex, dat ‘nieuwste instituut’ in Eindhoven?
WIE
Eindhoven koestert al jaren de wens van een eigen designmuseum. Een stad die zich profileert als innovatief en creatief – en bovendien twee cutting edge opleidingen in huis heeft, de TU en de Design Academy (DAE) – kan immers niet zonder. Bovendien zou het een welkome aanvulling zijn op bestaande evenementen als Dutch Design Week, tech-festival STRP festival en de Dutch Technology Week en instellingen als MU en De Kazerne. Het nieuw op te richten designmuseum Complex is dan ook een initiatief vanuit de gemeente. Al worden de TU, DAE, Dutch Design Foundation (organisator van DDW en de Dutch Design Awards) en MU omschreven als de echte founding fathers. De ambities zijn dan ook hoog: “De wereld van ontwerp – de cultuur & creatieve industrie – en de wereld van de technologie – onderzoekers en het bedrijfsleven – structureel en openbaar samen te brengen met iedereen in de samenleving, het grote publiek dus”. Kortom, Complex structureert en manifesteert wat er al in Eindhoven gaande is.
Al zijn de ambities tegelijkertijd bescheiden: pas vanaf 2023 wil de instellingen neerstrijken op een eigen locatie om daarvanuit de wereld in te trekken. Tot die tijd leidt Complex een nomadisch bestaan. Hoewel, bescheiden? Middels de internationale netwerken van de founding partners en het Brainport-netwerk is de reikwijdte van COMPLEX van meet af aan groot, zo wordt voorspelt. Bovendien wordt nadrukkelijk samenwerking gezocht met Design Museum Den Bosch en met CUBE in Kerkrade en wordt voortgebouwd op de sterke internationaal georiënteerde onderzoekstak van Het Nieuwe Instituut door aldaar geadresseerde thema’s te vertalen naar een groter publiek. Eerste indruk: Complex is een allemansvriend die vooral op de schouder van anderen gaat staan.
WAT
In tegenstelling tot mededingers Next Nature Network en De Waag houdt Complex de kaarten nog tegen de borst. Veel meer dan een algemene omschrijving van de activiteiten wordt niet prijsgegeven. De bevraagde thema’s worden: de interactie tussen mens en planeet, tussen mens en mens en tussen mens en technologie. Hoe we omgaan met onze natuur, hoe we met elkaar samenleven, en hoe technologie ons leven en ons ‘mens zijn’ beïnvloedt, zijn aan grote veranderingen onderhevig. (Grond)Stof tot Nadenken wordt een onderzoek naar een bescheidener opstelling van de mens als medebewoner van deze planeet.
Nog een prangende maatschappelijk vraag die wordt geadresseerd is hoe we omgaan met diversiteit, met andersdenkenden, inkomensongelijkheid, verschillen in seksuele geaardheden en met de systemen die de maatschappij heeft gevormd en waarin steeds minder mensen hun weg weten te vinden – oftewel Samen-Leven. Tot slot is er nog het vraagstuk Mens – Machine. Waar eindigt de samensmelting van technologie met onszelf? Waar ligt de balans tussen AI als publiek goed dat ons vooruit kan helpen, en AI als middel voor een politiestaat en autoritaire regeringen?
Relevante vragen, dat zeker. Maar hoe worden deze verpakt in aansprekende en diepgravende activiteiten? Daarover is Complex dus minder uitgesproken. Er wordt gerept van tentoonstellingen en debatten tot performances of zelfs prototypes die binnen het bedrijfsleven verder worden ontwikkeld. Educatie, workshops en real life testcases. Maar wat wordt hoe gepresenteerd?
WAAR
Tja, dat is dus een lastige. Eindhoven in elk geval. Maar opvallend genoeg uitgerekend niet in het Evoluon, want dat futuristische gebouw wordt de komende jaren geprogrammeerd door Next Nature Network (dat nota bene ook in de running als Futurelab, maar daarover later meer!). Complex wil de eerste jaren overal – en daarmee wellicht ook nergens? – echt neerdalen. Het zweeft boven de partijen en zoekt allianties. Dat geeft veel flexibiliteit – voor elke nieuwe activiteit kan een bijpassende partner en dus ook een nieuwe locatie worden gezocht. Dan weer een expositie in MU, dan weer een debat in De Kazerne. Ook kan zo heel handig worden meegelift op de al aanwezige expertise bij deze allianties. Maar er dreigt ook het gevaar van onzichtbaarheid. Wat is Complex nu eigenlijk zelf?
PLUS + + +
Complex heeft een (invloed)rijke steunpilaar: de gemeente Eindhoven. Niet alleen kan direct gebruik worden gemaakt van een goede infrastructuur met bijbehorend nationaal en internationaal netwerk. Ook heeft de gemeente zich gecommitteerd om jaarlijks ook een half miljoen euro in Complex te steken. Ogenschijnlijk worden de goede vragen gesteld. Het lijkt alsof er een goede balans wordt gezocht tussen theorie en praktijk, en breed publiek en de professionele stakeholders als onderwijs en bedrijfsleven. Door de flexibele opzet kan snel worde ingespeeld op actuele vragen. Complex zou zomaar eens overal kunnen opduiken. Tenminste, in Eindhoven dan.
MIN – –
En dat is meteen ook een zwakte: er wordt wel héél nadrukkelijk geleund op Eindhoven. Terwijl de minister expliciet vroeg om een nationaal verbindend instituut. Dat schept het risico dat Complex niet meer wordt dan een koepelorganisatie voor bestaande instellingen en activiteiten en dus feitelijk helemaal geen nieuw instituut. Vooralsnog roept Complex vooral vragen op over haar eigen activiteiten. Wat zijn nou eigenlijk de concrete onderzoeksvragen? Hoe worden die gepresenteerd? Maar vooral, die naam. Complex? En dan de ambitie hebben om de wereld inzichtelijk te maken voor een breed publiek? Trouwens, er is helemaal geen complex. Er is niet een eigen vergaderzaal.
KORTOM…
Vragen vragen vragen – dat is de kracht én de zwakte van Complex. Inhoudelijk zal het wel snor zitten met founding fathers als Dutch Design Week, de TU, MU en de Design Academy. Ook de financiën lijken geen probleem om de forse ambities (exposities, debat, performances, prototypes etc) te realiseren. Maar hoe houdt Complex zich staande tussen al die Eindhovense giganten? Wat gaan ze nou precies doen? En hoe vaak? Waar ook vooral? Vooralsnog lijkt Complex op zo’n zuigvis die zich aan de huid van een walvis – of haai! – klemt. Slim en efficiënt maar vooralsnog zonder identiteit. De grote vraag is nu dus vooral: hoeveel vragen heeft de Raad voor Cultuur bij dit Eindhovense onderonsje?