Een challenge. Rondleidingen langs de topstukken in het depot door conservatoren. Een virtueel zaalbezoek, al dan niet 360-camera. Vragenuurtjes met de samenstellers van tentoonstellingen. Een bak aan online content wordt over de virtuele museumbezoekers heen gestort sinds de musea half maart hun deuren moesten sluiten. Soms moet je er voor naar Instagram. (Met alle risico’s van dien – voor je het weet ben je in plaats van het Rijksmuseum of het Mauritshuis beland op de tijdlijn van je ex.) Soms ook kun je gewoon door de zalen surfen op de homepage van het museum. Waar dan ook, hoe dan ook: uiteindelijk blijft het allemaal een slap aftreksel. Bovendien, waarom kon dit allemaal nog geen twee maanden geleden allemaal niet? Kortom, echt bij de lurven grijpen de Nederlandse musea nog niet online.
Maar als er een plek zou kunnen zijn waar ze de brug tussen echte en virtuele beleving van design en kunst kunnen slechten, dan is het MU in Eindhoven. Niet voor niets was hier in 2017 de expositie Materialising The Internet te zien, waarbij het internet letterlijk tastbaar werd gemaakt. Waarom zou het dan nu ook niet andersom kunnen? Dat de materiële wereld een vanzelfsprekende digitale afspiegeling krijgt op internet? Dat is ook hoe MU de ‘online only’ expositie Worlding worlds aankondigt: imaginaire werelden die een digitaal alternatief kunnen vormen voor de harde Corona-realiteit – en dan ook nog eens met één muisklik naar de eigen website en een Vimeo-kanaal.
De tentoonstellingszaal is feitelijk een aangemaakte pagina op het videokanaal Vimeo. Deze start met een 20 minuten-durende introductie van de dertien ‘geëxposeerde’ digitale kunstwerken met video-interviews met de makers zelf. Waarom gebeurt dit niet vaker, vraag je je meteen af. In dit geval is deze context ook cruciaal om sommige van de abstracte en conceptuele werken te kunnen doorgronden. De video Earth Mother, Sky Father van kunstenaar Kordea Jatafa Henry bijvoorbeeld verbeeldt de koloniale uitbuiting van Afrika in het verleden (Europa) en heden (China) en neemt de kijker mee naar een onafhankelijk en zelfbewust continent dat Afrika in 2030 moet zijn. Wat je ziet is een straatdanser die in een desolaat landschap danst tussen digitale machines en gereedschappen. Een beeld dat pas lading krijgt als je de achterliggende boodschap weet. Kortom, beeld en tekst (gesproken of geschreven) kunnen ook bij deze online-expositie heel klassiek niet zonder elkaar.
In de meeste gevallen wordt de fysieke ervaring van MU – een imposante hoge ruimte op de begane grond van een stoere Philips-fabriek op Strijp-S – niet direct gemist. Flesh Nest is een fictieve game Andrew Thomas Huang van waarin data zijn gemuteerd in mensachtige wezens die kanibaliserend door een dystopisch landschap struinen. De computeranimaties zijn rauw en hebben een esthetiek die eind jaren negentig nog cutting edge was. Mits je beschikt over minimaal een 15inch beeldscherm met hoge resolutie is dit werk ook online goed te zien. Een ‘bezoek’ op de smartphone is wel teleurstellend.
Waarin Worlding worlds tekortschiet, is bij de presentatie van de installaties die nu in een levenloos MU staan. Weightless Collaboration van Soft Bodies is een virtuele tuin waarin je met z’n tweeën de grond kan bewerken, de planten water kan geven en de vruchten kan plukken van je werk. Maar nu kun je alleen passief op scherm meekijken met twee personen in MU die fictief aan het tuinieren zijn. Zonder vr-bril en de mogelijkheid om als bezoeker fysiek door deze creatie te bewegen, blijft het echt ervaren dit werk en daarmee het toetreden tot deze digitale alternatieve wereld onbereikbaar.
Worlding worlds is als online-expositie bij vlagen goed gelukt. De zorgvuldige keuze van het onderwerp – het scheppen van alternatieve realiteiten – leent zich er ook goed voor. Waarmee wordt onderstreept dat het welslagen van een online expositie niet alleen de kwaliteit van de werken doorslaggevend is. Daarvoor zijn de digitale kijkmiddelen (beamer, vr-bril etc) van de gemiddelde bezoeker simpelweg niet toereikend genoeg. Minstens zo belangrijk is de samenhang tussen de geselecteerde selectie, waardoor zich in dit geval daadwerkelijk een heldere verhaallijn vol alternatieve realiteit ontvouwt.
Maar wat zich uiteindelijk toch wreekt is dat bij Worlding worlds een hybride is. De expositie zou in MU te zien zijn geweest maar werd – op bewonderenswaardige manier, dat wel – omgekat naar een online manifestatie. Waardoor er toch een onvervulde behoefte achterblijft. Hoe zou het geweest zijn als deze expositie nooit een fysieke aanwezigheid had gehad? Een nieuwsgierigheid die het bestaansrecht van de online-expositie in elk geval bevestigd.
In juni gaat – onder voorbehoud, uiteraard – opent in MU een reguliere expositie over Lucy McRae.