Design Digger blikt terug op een turbulent design-decennium. In de jaren tien gaven de avontuurlijke en kunstzinnige ‘Dutch Designers’ het stokje over aan een aanstormende post-crisis ontwerpgeneratie met een focus op maatschappelijke thema’s als zorg, het klimaat en inclusiviteit. De 3D-printer kwam, zag… maar overwon vooralsnog niet. En na een krachtige retro-beweging eindigen de jaren tien toch uitbundig met innovatieve materialen en expressieve kleuren.
Milaan 2012 – ruwe luxe en conceptcars
Op de Milan Design Week vervagen dit jaar de grenzen. De architect Tadao Ando ontwerpt een stoel, modehuis Martin Margiela lanceert een slaapkamerinterieur en rockster Lenny Kravitz ‘pimpt’ een stoel voor de Italiaanse producent Kartel. Maar ongekend is automerk Mini dat het Amsterdamse ontwerpduo Scholten & Baijings carte blanche geeft bij het ontwerpen van een zogenoemde concept car, een ruw prototype dat dienst als inspiratiebron voor innovatie.
Aan details als de motor of wielophanging heeft Scholten & Baijings geen energie verspilt. De innovatie blijft beperkt tot een wollige autogordel en een verwijderbare zonneklep die ook als handtas kan worden gebruikt. Maar juist die beperking is de kracht van deze concept car. Stoelen zijn uitgevoerd in zachte lila-tinten en zelfs de banden zijn smetteloos wit. De carrosserie isgeperforeerd met meer dan 1800 kogelronde gaten. Door de Mini tot een minimum te reduceren, blijkt maar weer eens hoe iconisch de ronde Mini-vorm is.
Overdaad en luxe zijn ook dit jaar niet weg te denken in Milaan. Alleen, het hoeft allemaal niet meer zo netjes. Vergeet dus de gladgestreken tafels van glimmende lakwerk of Venetiaans kristal. Vergeet ook de aerodynamische ledlampen die lijken ontworpen in de windtunnel. Een stiknaad in de stof van een sofa mag best zichtbaar zijn. Ook mag de houten constructie van een stoel wordt niet verstopt maar wordt zelfs uitvergroot tot een decoratie. Het was zelfs de Philippe Starck zelf die zijn zegen gaf aan deze ‘rough luxury’ met verkiezing van de lamp Stairway to heaven van Bert Jan Pot als winnaar van Moooi Frame Award, een nieuwe prestigieuze ontwerpwedstrijd.
Pot ontwierp de ‘kroonluchter’ voor een eethuis om de hoek van zijn studio in Schiedam. Starck prees vooral de ‘inventieve toepassing van alledaagse materialen waardoor de suggestie wordt gewekt van een exclusief product’.
Christien Meindertsma: de onderzoekende ontwerper
Diepgravend onderzoek naar de herkomst van grondstoffen en productietechnieken is tegenwoordig gemeengoed. Het is Christien Meindertsma die in 2012 de weg wijst. Van het geldbedrag van de prestigieuze INDEX Award koopt ze complete oogst vlas, een grondstof voor uiteenlopende producten. Ze verwerkt het vlas tot linnen, waarvan tafelkleden en vaatdoeken worden geweven. Van vlastouw knoopt ze lampen, poefs en vloerkleden. Uit de zaadjes wordt lijnolie geperst, dat als basis dient voor verf; de natuurlijke kleurstof wordt geperst uit het bladgroen.
Indrukwekkend is hoe Meindertsma de resultaten van haar onderzoek consequent doorvoert in de uiteindelijke vorm van haar ontwerpen; ze blijft in de eerste plaats toch vormgeefster. Zo toont ze de schoonheid van handwerk en laat zien waar de spullen om ons heen vandaag komen. Wie weet tegenwoordig nog waarvan een kledingstuk is gemaakt, en door wie? Consumenten zijn vervreemd van de producten waarmee ze zich omringen.
Daarbij heeft de toenemende globalisering tot gevolg dat complete bedrijfstakken in de verdrukking raken. In de zeventiende eeuw was Nederland de grootste vlasproducent ter wereld. Met deze onderzoekende manier van ontwerpen legt Meindertsma pijnlijke nauwkeurig de vinger op de tijdsgeest. Haar onderzoekende manier van ontwerpen zal zeer invloedrijk worden voor een hele ontwerpgeneratie die in de jaren tien afstudeert.
Hout van kranten
Meteen al hetzelfde jaar wordt nog een succesvol materiaalonderzoek afgerond. De Franse autofabrikant Peugeot presenteert de conceptcar Onyx met een duurzaam hout van oude kranten, een procedé ontwikkeld door de jonge ontwerpster Mieke Meijer.
Voor de productie van dit innovatieve materiaal losse krantenvellen één voor één op een rol aan elkaar gelijmd. Daardoor ontstaan eigenlijk boomstammen van krantenpapier. Deze stammen, die bijna net zo zwaar zijn als een echte boom, worden dan weer verzaagd tot planken. De verschillende pagina’s zorgen net als de jaarringen in echte bomen voor de nerven in het hout. Het KrantHout is ook weer 100 procent recyclebaar. Er zullen dit decennium nog veel soortgelijke materiaalinnovaties volgen!
Boijmans viert het ambacht
De invloed van traditionele ambacht in design krijgt museale erkenning van Boijmans Van Beuningen met de tentoonstelling Hand Made: Lange leve het ambacht! Het ambachtelijke design wordt in historisch perspectief geplaatst met ruim vijfhonderd objecten, variërend van zilveren bokalen, verfijnd kant en eenvoudige aardewerken kookpotten tot geraffineerd glaswerk en eigentijdse designklassiekers als de Knotted Chair van Marcel Wanders. Ook worden kunstenaars en ontwerpers uitgenodigd om in het museum hun vaardigheden te demonstreren en workshops te geven; op de speciale Hand Made Markets kunnen museumbezoekers handgemaakte producten kopen. Wat dan nog niet bekend is dat de expositie ook een kentering markeert: de interesse in traditionele ambachten verschuift naar innovatieve toepassingen van handwerk.
Handmade – Boijmans 
Handmade – Boijmans
Welcome to the machine
Ontwerpers ontdekken de zelfbedachte én -gemaakte machine als krachtige weg naar innovatieve en duuurzame productie in eigen beheer. Dirk van der Kooij won een Dutch Design Award met een robotarm uit een Chinese fabriek die hij eigenhandig ombouwde tot een reusachtige 3D-printer. Jolán van der Wiel won afgelopen week de prestigieuze DMY Award op het gelijknamige designfestival in Berlijn. In een metalen mal vermengt Van der Wiel siliconenmengsel met ijzervijzel, waarna hij met drie magneten de vloeistof in een straal omhoog trekt. Wanneer de siliconen zijn gestold, heeft zich een krukje gevormd met drie grillige poten.
Het Belgische duo Unfold heeft een rijdende productie-unit ontwikkeld. In soort kiosk op wielen staat een 3D-scanner waarmee producten worden ‘gelezen’ en omgezet in een digitale tekening. Met een 3D-printer kan hiermee vervolgens eenvoudig een replica worden geprint van het gescande product. Een kapotte bril of schoenhak kan straks op elke straathoek worden gerepareerd.
Beste ontwerp is Vacant NL
Ook in 2012 woekert de crisis voort wat resulteert een enorme overvloed aan leegstaande gebouwen in Nederland. Een intrigerende visualisatie Vacant NL van dit historische record aan ongebruikte gebouwen in Nederland wordt vervaardigd door de studio voor landschapsarchitectuur RAAAF en ontwerpstudio Makkink & Bey voor het Nederlandse paviljoen op de Architectuurbiënnale. Vacant NL wint er de Rotterdam Design Prijs 2012 mee. Wat in 2012 nog geldt als de officieuze erkenning van ‘ontwerp van het jaar’.
De installatie roept de Nederlandse overheid op om het enorme potentieel aan inspirerende, leegstaande gebouwen uit de zeventiende eeuw tot het heden te benutten voor creatief ondernemerschap en innovatie. In het paviljoen (een ontwerp van Gerrit Rietveld) hangen miniatuurtjes van alle leegstaande gebouwen gesneden uit blauw piepschuim aan het plafond. Vacant NL laat zie dat het maatschappelijke probleem van leegstaande gebouwen ook potentie heeft als ruimte om te werken, wonen en te creëren, aldus de jury.
Vacant NL 
Vacant NL